عوامل ایجاد برق گرفتگی و توصیه ایمنی به برقکاران و نحوه نجات فرد برق گرفته

در این بخش عوامل ایجاد برق گرفتگی و توصیه ایمنی به برقکاران و نحوه نجات فرد برق گرفته، صدمات برق بر بدن انسان، عوامل مهم در برق گرفتگی، جریان مجاز، اضافه جریان و جریان برق گرفتگی و .... توضیح داده شده است.

پیشنهاد ویژه سایت ایران مدرس: منابع کنکور کارشناسی ارشد مهندسی برق

عوامل ایجاد برق گرفتگی و توصیه ایمنی به برقکاران

در این مقاله توضیحاتی در مورد عوامل ایجاد برق گرفتگی و توصیه ایمنی به برقکاران ارائه می گردد.

عوامل ایجاد برق گرفتگی

خرابی عایق: قسمت عایق به صورتی آسیب ببیند که فلز دارای ولتاژ بدون روپوش باشد.

اتصال بدنه: وصل شدن قسمتی از فاز دارای ولتاژ به قسمتهای هادی وسایل الکتریکی که در اثر پیش آمدن عیبی صورت می گیرد.

اتصال کوتاه: وصل شدن مستقیم دو قسمت دارای ولتاژ به یکدیگر در پیش آمدن عیب.

اتصال به زمین: اتصال یکی از سیم های خارج (سیم فاز) با سیم نقطه وسط در صورتی که از طرف کارخانه نسبت به زمین عایق باشد یا به قسمتهای متصل به زمین در اثر پیش آمدن عیب.

برای جلوگیری از خطر برق گرفتگی موارد ایمنی را رعایت کرده و با این عبارت که از برق نمی ترسم خود و اطرافیان را به خطر نیندازید.برای جلوگیری از دست دادن و رعایت ایمنی روی تابلوها از علائم هشدار دهنده استفاده کنید.

کلیک کنید: مشاهده لیست اساتید مهندسی برق

توصیه ایمنی به برقکاران برای جلوگیری از برق گرفتگی

1- به هیچ وجه در لباسهای آنها از قطعات فلزی استفاده نشود تا موجب برق گرفتگی و اتصال نگردد.

2- کفش مورد استفاده حداقل مقاومت عایقی مورد نیاز را داشته باشد.

3- همیشه از بی برق بودن تجهیزات در هنگام تعمیرات اطمینان کامل داشته باشید.

4- ابزار کار مورد استفاده حداکثر عایق کاری را دربرداشته باشد.

5- شرایط و محیط کار از نظر میزان رطوبت و نم باید جدی تلقی شود.

6- برای انجام پروسه قبل از اقدام به کار حتما نسبت به آن اطلاعات کافی داشته باشید.

7- در حین انجام کارهای تعمیراتی از شوخی کردن بپرهیزید.

مطالعه نمائید: انواع کلیدهای مورد استفاده در صنعت برق و کارکرد و کاربرد آنها

نجات فرد برق گرفته

اولين گام در نجات مصدوم برق‌گرفتگي، قطع برق و جلوگيري از عبور جريان الكتريكي از بدن مصدوم است. زمان عامل بسيار مهم، حياتي و تعيين كننده در ميزان جراحات وارده به فرد دچار برق‌گرفتگي است. در برق فشار ضعيف مي‌بايست با قطع كليد و يا خارج كردن دو شاخه كابل برق از پريز در حداقل زمان، از عبورجريان برق ازبدن فرد ممانعت به عمل آورد. چنانچه اين كار يعني قطع برق توسط كليد مشكل و يا زمان بر باشد، به دليل اهميت زمان وحياتي بودن لحظه‌ها و ثانيه‌ها مي‌توان با يك تكه عايق، نظير قطعه شيشه، چيني، چوب خشك، كاغذ ضخيم خشك،پارچه و يا لاستيك، سيم برق و يا فرد دچار برق‌گرفتگي را از اتصال برق جدا نمود، بدون آنكه هيچ نوع تماسي با قسمتهاي برقدار برقرار گردد. در شبكه‌هاي برق فشار متوسط با ولتاژ بيش از 1 كيلوولت و كمتر از 33 كيلو ولت براي جداسازي مصدوم، در صورت عدم دسترسي به كليد برق اصلي (دژنكتور) مي‌توان از چوب عايق و يا دسته عايق پلاستيكي كه طول آن بيش از يك متر باشد با رعايت جوانب احتياط و مجهز بودن به دستكش و كفش عايق، مصدوم را از برق جدا نمود. براي ولتاژ بيش از 33 كيلو ولت و يا فشار قوي، حتما مي‌بايست كليد فشار قوي (بريكر)، قطع شده و پس از ارت نمودن قسمت‌هاي برق دار، فرد حادثه ديده را از محل منتقل نمود.

حتما بخوانید: حل تشریحی سوالات مدار الکتریکی ارشد برق 1400

صدمات برق بر بدن انسان

صدمات داخلی: اين صدمات بر اثر عبور جريان از بدن و تاثير روي مغز، قلب و يا سيستم تنفسي به وجود مي‌آيد. صدمات داخلي بسيار مهم بوده و مي‌تواند موجب قطع تنفس، قطع تپش و يا هر دو با هم شود كه بايستي سريعاً از طريق تنفس مصنوعي، ماساژ قلبي و يا راههاي ديگر به فرد برق گرفته كمك شود، در غير اين صورت احتمال مرگ زياد است.

صدمات خارجی (پاشیدن جرقه به فرد): در اين حالت بدون اين كه بدن فرد در معرض عبور جريان قرار گيرد، بر اثر پاشش جرقه، سوختگي‌هايي در سطح پوست به وجود مي‌آيد كه گاه بسيار خطرناك و كشنده است. اين حالت اغلب به هنگام قطع و وصل كليدهاي زير بار و ... به وجود مي‌آيد.

صدمات خارجی (عدم رعایت فاصله مجاز الکتریکی): در اين حالت فرد با رعايت نكردن فاصله مجاز الكتريكي بين خود و خطوط يا تجهيزات فشار قوي و نزديك شدن به آنها مستقيماً در معرض عبور جريان برق قرار مي‌گيرد و جريان شديدي در حد چندين آمپر همراه با قوس الكتريكي از بدن وي عبور مي‌نمايد و عكس العمل آني باعث تكان، پرتاب شديد فرد و در نتيجه قطع عبور جريان برق از بدن مي‌گردد.

مطالعه نمائید: حل سوالات معادلات دیفرانسیل ارشد برق 99

عوامل مهم در برق گرفتگی

مدت زمان عبور جریان الکتریکی از بدن انسان: در رابطه با چگونگي ارتباط مدت زمان عبوري جريان از بدن با توجه به مقدار و اثرات ناشي از آن، آزمايشات مختلفي بر روي حيوانات به عمل آمده است كه منحني شدت جريان و زمان براي بيشترين درصد برق گرفتگي مشابه هم بوده و عملاً مي‌توان قانون خطي نسبت به تابع وزن متوسط اشخاص بالغ در نظر گرفت.

مسیر عبور جریان: به طور كلي، چون مغز و سر انسان حساس ترين قسمت بدن هستند، صدمات ناشي از عبور جريان برق با تماس سر، خطرات خاص خود و از كار افتادن سيستم مغز را به همراه داشته و خود به عنوان يك دسته بندي جداگانه به عنوان شوك وارده بر سر و خطرات ناشي از آن مورد بررسي قرار مي گيرد. حالت دست به دست خطرناك ترين حالت است؛ زيرا در اين حالت جريان الكتريكي هم از قلب (ايست قلبي) و هم از ريه‌ها (ايست دستگاه تنفسي) مي گذرد و مي تواند باعث از كار افتادن آنها شود.

فرکانس: به عقيده بيشتر محققين، فركانس 50 الي  60 هرتز مهلك‌ترين فركانس براي انسان است، چنانچه اين فركانس از اين مقدار كم يا زياد شود، خطرات مرگ را كاهش خواهد داد.

مطالعه نمائید: انواع ابزارآلات برق صنعتی و مهندسی برق

جریان مجاز، اضافه جریان و جریان برق گرفتگی

در این بخش توضیحاتی در مورد جریان مجاز، اضافه جریان و جریان برق گرفتگی ارائه می گردد.

جریان مجاز: حداکثر جریانی است که به طور مداوم در شرایطی تعیین شده بدون اینکه دمای وضعیت تعادل یک هادی از میزان معینی تجاوز نماید می تواند از آن عبور کند.

اضافه جریان: هر جریانی که بیش از جریان اسمی باشد.

جریان برق گرفتگی: جریانی است که از بدن انسان یا حیوان عبور کند و مشخصه های آن به نحوی باشد که احتمالا موجب برق گرفتگی شود.

فاز قرمز در برق گرفتگی: فاز قرمز در برق گرفتگی در این بخش تعریف شده و توضیح داده می شود. اگر فردی دچار برق گرفتگی شد به طریقی که مسیر عبور جریان قلب باشد. یعنی از یک دست وارد و از دست دیگر خارج شود همزمان با انقباض بطن چپ باشد منجر به مرگ فرد برق گرفته که زمان آن 02/.0 ثانیه است، می شود. که این حالت را در اصطلاح فنی پزشکی فاز قرمز می گویند.

برق گرفتگی با جریان های ولتاژ بالا: در مواردی که با برق گرفتگی ولتاژ بالا روبرو هستید. اگر مصدوم همچنان در تماس با برق مانده یا اینکه کمتر از 8 متر از خطوط فشار قوی فاصله دارد هرگز به او نزدیک نشوید مگر اینکه از طرف شخص مسئول به شما اطمینان داده شود که می توانید به او نزدیک شوید. در این موارد مواد عایق مانند: چوب خشک یا لباس خشک به هیچ وجه حفاظتی برای شما ایجاد نخواهد کرد. پس بلافاصله به مسئولین مربوطه ( اورژانس، آتش نشانی و اداره برق) خبر داده و اجازه ندهید کسی به مصدوم نزدیک شود و پس از اطمینان از قطع برق کمک های اولیه را شروع کنید.

حتما بخوانید: تست های مهندسی برق - تست دیود و آی سی روی مدار و تست تریستور

سیستم محافظ جان: چنانچه امپدانسی مشابه مقاومت بدن انسان یا نشتی جریان به سیستم برق منزل یا محل کار وارد شود فیوز اصلی به سرعت قطع و خطر برق گرفتگی بگونه ای رفع می شود که فرد بی احتیاط از خطر برق گرفتگی در امان خواهد ماند. این دستگاه مداوم به روش الکترونیکی و الکترومغناطیسی، نشتی جریان را بررسی می کند.

کلید محافظ جان انسان: کلید محافظ جان انسان رله دیفرانسیل اتوماتیک که ظرف 2/. ثانیه بر اثر بروز عیب مدار را به صورت تکفاز یا سه فاز قطع می کند. کلیدهای حفاظت از جان از اصول حفاظت دیفرانسیل استفاده می کنند بدین صورت که کلیه سیم های فاز و نوترال شبکه وارد این کلید می شوند در داخل این کلید یک CT ترانسفورماتور جریان قرار دارد که کلیه سیم ها از وسط هسته این CT عبور می کنند اولیه ترانس را تشکیل می دهند با این عمل و با توجه به خصوصیات CT جمع جبری جریان های عبوری از داخل کلید بدست می آید حال در صورتی که این مقدار بیشتر از 30 میلی آمپر باشد کلید فیدر خروجی را قطع می کند.

برقگیر: برقگیرهای روی خط مانند سوپاپ اطمینان روی دیگ بخار عمل می کنند. سوپاپ اطمینان دیگ بخار به وسیله خارج کردن بخار فشار را کاهش می دهد تا زمانی که فشار به حالت عادی خود برگردد. وقتی که فشار به حالت عادی خود برگشت، سوپاپ اطمینان دوباره بسته و آماده برای شرایط غیر عادی بعدی می شود.عمل برقگیرها شبیه همین عمل سوپاپ اطمینان می باشد. وقتی یک ولتاژ قوی بیشتر از ولتاژ عادی بر روی خط به وجود می آید برقگیر فورا مسیری را بر زمین مهیا می کند و ولتاژ اضافی را خارج می کند. بنابراین وقتی ولتاژ اضافی رها شد، عمل برقگیر جلوگیری از جاری شدن جریان بیشتر به زمین می باشد. بنابراین عمل برقگیر این  است که ابتدا برای جلوگیری از صدمه رسیدن به مقره های خط، ترانسفورماتورها و دیگر لوازم خط، ولتاژ اضافی را به زمین تخلیه می کند و دوم اینکه بعد از برطرف شدن ولتاژ اضافی از ادامه جریان بر زمین جلوگیری نماید.

پیشنهاد می شود بخوانید: معرفی، بازارکار و آینده شغلی رشته مهندسی برق

اتصال دو کابل هم سایز به همدیگر: در مواردی که کابلی قطع می شود لازم است که کابل طبق رعایت اصول ایمنی و با دقت اتصال داده شود. در روش قدیمی و سنتی هادی کابل را در هم می پیچیدند و عایق بندی می کردند. ولی امروزه با استفاده از موف که وسیله ای است به شکل لوله در سایزهای مختلف برای اتصال کابل ها استفاده می کنند. در این روش عایق دو کابل قابل اتصال را به اندازه نصف موف مورد استفاده لخت کرده و با فشار از هر طرف یکی از کابل ها  را وارد موف کرده و به وسیله ی دستگاه پرس مخصوص کابل موف را پرس می کنیم. بعد از اتمام اتصال کابل ها به وسیله ی موف باید موف را کاملا به وسیله چسپ و آپارات کابل عایق کرد تا از اتصالی یا برق گرفتگی جلوگیری شود.

منبع: ایران مدرس