عوامل پدید آورنده ی موسیقی درونی را " آرایه ی لفظی" و اسباب خلق کننده ی موسیقی معنوی را "آرایه ی معنوی" می نامیم.
آرایه های لفظی عبارتند از: واج آرایی ، تکرار ، سجع، موازنه، ترصیع، جناس و اشتقاق
آرایه های معنوی عبارتند از: مراعات نظیر، تلمیح، تضمین، تضاد، تناقض، حس آمیزی، ایهام، ایهام تناسب، لف و نشر، اغراق، حسن تعلیل
برای مشاهده لیست مدرسین ادبیات فارسی بر روی عبارت تدریس خصوصی ادبیات فارسی کلیک نمائید.
واج آرایی: تکرار یک واج در جمله ،مصراع یا بیت را واج آرایی می گویند.به واج آرایی، نغمه ی حروف هم گفته می شود.
مثال: آن ابر درر بار ز دریا که بر آید/پر کرده ز در ودرم و دانه دهان را
تکرار واج های"ر" و "د" پدید آورنده ی واج آرایی است.
موسیقی برخاسته از واج آرایی صامت ها محسوس تر از مصوت هاست. هر گاه واژه ها به صورت پی در پی با نقش نمای اضافه (واج کسره) به یکدیگر اضافه شوند، تتابع اضافات پدید می آید.
تکرار : تکرار یک یا چند واژه در بیت. جناس تام و ردیف شعر، تکرار نیستند.
مثال: به زیورها بیاراند وقتی خوبرویان را/ تو سیمین تن چنان خوبی که زیورها بیارایی
واژه ی "زیورها" آرایه ی تکرار می سازد.
مطالعه کنید: جزوه خلاصه آموزش ادبیات فارسی - مستزاد، شعر نیمایی
کنایه: در کنایه منظور گوینده ظاهر کلام نیست بلکه مفهوم آن است و معمولا به صورت ترکیب یا جمله می آید و با فعل ارتباط دارد.
به کنایه ها و مفاهم آن توجه کنید: حاجی ما آب از دستش نمی چکید: کنایه از خسیس بودن
کنایه های زیر را معلوم کنید:
از آن مرد دانا دهان دوخته است/که بیند که شمع از زبان سوخته است.
دهان دوخته = کنایه از سکوت کردن
گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم / ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد
از دست برآمدن = کنایه از توانایی داشتن
چشم رضا و مرحمت بر همه باز می کنی / چون که به بخت ما رسد این همه ناز میکنی
چشم باز کردن = کنایه از توجه کردن
عبارت های کلیدی: موسیقی درونی، کنایه، واج آرایی، مراعات نظیر، ادبیات فارسی، شعر، آموزش ادبیات
پیشنهاد می شود مطالعه کنید: آموزش ادبیات فارسی - موسیقی درونی، واج آرایی، تکرار، کنایه، انواع هجا و وزن در آرایه های ادبی
منبع: ایران مدرس
