در این مقاله به صورت خلاصه در رابطه با قطعه، ترجیع بند، ترکیب بند و .... از درس ادبیات فارسی توضیح داده شده است و نمونه سوالی هم ارائه شده است.
برای مشاهده لیست مدرسین و اساتیدی که در زمینه آموزش خصوصی ادبیات فارسی و زبان فارسی و ... فعالیت دارند بر روی عبارت تدریس خصوصی ادبیات فارسی کلیک کنید.
قطعه
قافیه: فقط مصراع های زوج آن هم قافیه اند، یعنی تمام ابیاتش مقفا هستند. قطعه ی مصرع نیز در دیوان سنایی و ابن یمین دیده می شود. قطعه وحدت موضوع دارد. علت نام گذاری قطعه این است که گویا پاره ای از میان یک قصیده است. در شعر رودکی هم قطعه وجود دارد، یعنی از آغاز شعر فارسی وجود داشته است. درون مایه ی قطعه، معمولا اخلاقی، تعلیمی، حکایت، شکایت، مدح، هجو، تقاضا و .... است.
قطعه سرایان مشهور: از قدما،انوری (قرن ششم) و ابن یمین (قرن هشتم) و از بین معاصران پروین اعتصامی (قرن چهاردهم) مشهورند.
مطالعه مقاله آموزش ادبیات فارسی - استعاره ی مکنیه ،شخصیت بخشی، علاقه های مجاز هم مفید است.
ترجیع بند
غزل واره هایی که بیت یکسان مصرعی آن ها را به هم می پیوندد. به هر یک از غزل ها خانه یا رشته و به بیت تکراری وسط ترجیع یا برگردان می گویند. ترجیع بند قالب خاص شعر فارسی است و قدیمی ترین نمونه ی آن را فرخی سیستانی با مطلع زیر سروده است:
ز باغ ای باغبان ما را همی بوی بهار آید / کلید باغ ما را ده که فردامان به کار آید.
درون مایه ی ترجیع بندهای معروف: مدح و ستایش و عشق و عرفان است. زیباترین ترجیع بند عاشقانه سروده ی سعدی و زیباترین ترکیب بند عارفانه، سروده ی هاتف اصفهانی است.
مطالعه کنید: دانلود نمونه سوالات آزمون استخدامی - ادبیات (سری دوم)
ترکیب بند
از هر جهت مانند ترجیع بند است با این تفاوت که بیت میان غزل ها تکراری نیست. درون مایه ی ترکیب بند، مانند ترجیع بند است یعنی مضامین رثا، مدح و عشق است. قدیمی ترین ترکیب بند را قطران تبریزی شاعر قرن پنجم سروده است. جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، وحشی بافقی، محتشم کاشانی بهترین سرایندگان این قالب اند.
نمونه سوال
آثار مطرح شده در کدام گزینه از نخستین مثنوی های فارسی دری محسوب می شود؟
1- کلیله و دمنه ی رودکی ، آفرین نامه ی ابوشکور بلخی
2- مثنوی معنوی مولوی ، منطق الطیرعطار
3- شاهنامه ی فردوسی ، حدیقه الحقیقه سنایی
4- خمسه ی نظامی ، هفت اورنگ جامی
جواب : گزینه ی 1 درست است.
حتما ببینید: دانلود جزوه کنکوری عالی 50 واژه کاربردی در املای کنکور
منبع: ایران مدرس
