در این مقاله در رابطه با تغذیه در جانورانی که لوله گوارش دارند، تغذیه و گوارش در گنجشک و تغذیه و گوارش در ملخ توضیح داده شده است. برای مطالعه بیشتر در زمینه تغذیه و گوارش ادامه این مطلب را بخوانید.
پیشنهاد ویژه ایران مدرس: جزوه آموزش زیست شناسی 1 پایه دهم - حرکات لوله گوارش
تغذیه در جانورانی که لوله گوارش دارند
بسیاری از جانوران لوله گوارش دارند .لوله گوارشی از دهان آغاز و به مخرج ختم می شود .جهت حرکت غذا نیز درون لوله گوارش و یک طرفه و از سوی دهان به سوی مخرج است.
بخش های مختلف لوله گوارشی برای انجام کارهای اختصاصی، شکل و عمل اختصاصی پیدا کرده اند. مثلا غذا از دهان به گلو و از آن جا، از راه مری به معده می رود .لوله گوارشی بعضی جانوران دارای چینه دان و سنگ دان نیز هست. چینه دان محل نرم تر شدن و ذخیره موقت غذاست.
معده و سنگدان نیز محل ذخیره موقت غذا هستند. اما ماهیچه های آن ها بسیار قوی تر از ماهیچه های چینه دان است و می توانند غذا را تا حدودی خرد و آسیاب کنند.روده که جایگاه اصلی گوارش و جذب غذاست، بین معده و مخرج قرار دارد.
برای مشاهده لیست مدرسینی که در زمینه تدریس خصوصی زیست شناسی و دستگاه گوارش و تغذیه و ... فعالیت دارند بر روی عبارت تدریس خصوصی زیست کلیک کنید.
بخش های لوله گوارش:
1- دهان-->گرفتن غذا در برخی و آغاز گوارش مکانیکی
2-حلق و مری-->هدایت غذا
3-چینه دان-->ذخیره موقت و نرم تر کردن غذا
4-سنگدان-->ذخیره موقت غذا ،ماهیچه های قوی تر از چینه دان-->خرد وآسیاب کردن غذا
5-معده--> ذخیره موقت غذا ،ماهیچه های قوی تر از چینه دان --> خرد و آسیاب کردن غذا (کرم خاکی معده ندارد)
6-روده--> جایگاه اصلی گوارش و جذب غذا --> بین معده و مخرج
7-مخرج --> دفع
در جانوران مختلف، بر اساس نوع جانور و نوع غذایی که می خورند، بخش های مختلف لوله گوارش متفاوت است. این تفاوت ها برای حداکثر استفاده از غذا و کارایی دستگاه گوارش ایجاد شده است. طول لوله گوارش در مهره داران تعیین کننده نوع غذایی است که جاندار می خورد. طول روده گوشت خواران کوتاه تر از سایر جانوران است.
بلند بودن طول روده، فرصت بیشتری به آنها می دهد تا مواد غذایی موجود در مواد گیاهی را بیشتر جذب کند. زیرا گوارش مواد گیاهی دشوارتر از گوارش گوشت و مواد جانوری است. علاوه بر ان طولانی شدن روده سطح تماس پوشش درونی روده را با غذا افزایش می دهد.
توجه: شباهت چینه دان ،سنگدان و معده، هر سه محل ذخیره موقتی غذا هستند. تفاوت چینه دان با سنگ دان و معده: 1-چینه دان محل نرم تر شدن غذا ولی سنگدان و معده محل خرد و اسیاب کردن مواد غذایی هستند. 2-ماهیچه های سنگدان و معده از ماهیچه های چینه دان قوی تر هستند.
دانلود تست کنکور سراسری زیست شناسی 1 - فصل چهارم: تغذیه و گوارش هم مفید است.
تغذیه و گوارش در گنجشک
گنجشک پرنده ای است با چهار اندام حرکتی ،با سیستم عصبی مرکزی و محیطی مجزا، و سیستم تنفسی ششی به همراه کیسه های هوایی که مواد دفعی نیتروژن دار را به صورت اوریک اسید دفع می کند، دارای قلبی چهار حفره ای و سیستم گردش خون بسته است و سیستم ایمنی دارای دفاع غیر اختصاصی و دفاع اختصاصی است. دارای بال برای پرواز وبالک هایی برای جلوگیری از آشفتگی هوا در هنگام پرواز است. طرح دستگاه گوارش گنجشک بسیار شبیه کرم خاکی و ملخ است. بحث دستگاه گوارش در درس زیست شناسی مورد بررسی قرار می گیرد.
مسیر عبور غذا در بخش های مختلف دستگاه گوارش گنجشک به ترتیب زیر است:
1-دهان : در ابتدای لوله گوارش دهان پرنده قرار دارد که به صورت منقار محکمی است .نقش منقار جمع آوری غذاست.
2- مری: لوله ای باریک بین دهان و چینه دان است و نقش آن هدایت غذا به چینه دان است. مری نقشی در گوارش غذا ندارد.
3- چینه دان: بخشی از مری بوده که متسع شده است .چینه دان پرندگان آنها را قادر می سازد تا غذایی را که با سرعت بلعیده اند درون آن ذخیره کنند. چینه دان محل ذخیره موقت و نرم کردن غذاست. چینه دان نقشی در گوارشی مکانیکی یا شیمیایی غذا ندارد.
4- معده: غذا پس از عبور از چینه دان وارد معده می شود .معده محل شروع گوارش شیمیایی و مکانیکی غذاست. ماهیچه های معده قوی تر از ماهیچه های چینه دان هستند.
5- سنگدان: غذا پس از عبور از معده وارد سنگدان می شود .درون سنگدان گوارش مکانیکی ادامه می یابد.بسیاری پرندگان همراه با غذا، سنگریزه نیز می خورند. این سنگریزه ها سنگ دان را توانا می سازد تا به آسیاب غذا (گوارش مکانیکی) بپردازد. پرندگان دندان ندارند و به جای آن سنگ دان آسیاب کردن غذا را بر عهده دارد.
6- روده: غذا پس از عبور از سنگدان وارد روده می شود.درون روده گوارش شیمیایی ادامه می یابد. غذای گوارش یافته جذب روده می شود.
نکته: آب نیز از دیواره روده جذب شده و مواد گوارش نیافته از مخرج خارج می شود.
مطالعه جزوه آموزش زیست شناسی 1 پایه دهم مبحث گوارش غذا هم مفید است.
تغذیه و گوارش در ملخ
ملخ جانوری گیاه خوار است صفحه های آرواره مانندی که در اطراف دهان ملخ قرار دارد. برای خرد کردن غذا که عمدتا برگ ها و بخش های تازه و نرم گیاهی هستند به کار می رود این صفحات کیتینی بوده و قادرند هم بافت هایی گیاهی از جمله بافت های روی پوست ساقه، پارانشیم، کلرانشیم گیاهان را مورد استفاده
قرار دهند اما قادر به استفاده از بافت اسکرانشیم نمی باشند چون سلول های این بافت یعنی فیبر ها و اسکلرئید ها چوبی شده اند. ملخ جزو حشرات بالدار می باشد که توانایی پرواز آن به احتمال زیاد باعث موفقیت آنان به عنوان فراوانترین و متنوع ترین بندپایان شده است.
جمعیت ملخ ها دارای الگوی رشد نمایی بوده و جز جمعیت های فرصت طلب و ملخ ماده 2n=23 محسوب می شود. از نظر ژنتیکی عدد کروموزومی ملخ نر می باشد. سیستم تنفسی نایی دارد و گردش خون باز. طناب عصبی 2n=24 شکمی و سیستم دفاعی غیراختصاصی دارد.
ملخ ها مانند سایر حشرات اوریک اسید دفع می کنند. ملخ نیز مانند کرم خاکی چینه دان و سنگ دان داشته و علاوه بر آنها سیستم تنفس نایی و چشم مرکب دارد.
مسیر عبور غذا در بخش های مختلف غذا در بخش های مختلف دستگاه گوارش ملخ به صورت زیر است:
1-دهان: در دو طرف صفحات آرواره مانند کیتینی دارد که قادرند بخش های تازه و نرم گیاهان را ببرند و وارد دهان کنند . گوارش مکانیکی غذا از دهان آغاز می شود.
2-مری: لوله کوتاه و خمیده به دنبال دهان است و نقش آن هدایت غذا به چینه دان است. ابتدای مری باریک و انتهای آن به سمت چینه دان پهن تر است.
3-چینه دان: به صورت متسع بوده و بین مری و سنگدان قرار دارد .نقش چینه دان دخیره غذا و نرم تر کردن آن است.
پیشنهاد می شود مقاله جزوه آموزش زیست شناسی 1 پایه دهم - گوارش روده باریک را هم بخوانید.
4-سنگدان: کیسه ای پهن و هم اندازه ی چینه دان است که محل ذخیره ی موقت غذاست. در سنگدان گوارش مکانیکی نیز صورت می گیرد و ذرات غذایی خرد می شوند.
5- معده: کیسه ای متسع بعد از سنگدان است که دارای چندین کیسه در اطراف می باشد. نقش اصلی معده گوارش شیمیایی غذاست. گوارش مکانیکی درون معده نیز صورت می گیرد.
توجه: کیسه های معده چندین کیسه از اطراف معده ملخ هستند که به درون معده راه دارند و باعث افزایش کارایی معده می شوند. جذب مواد غذایی در معده ملخ انجام می شود نه روده.
منبع: ایران مدرس (استفاده از مطالب با ذکر منبع و لینک به ایران مدرس مجاز است)
