نمایشگاه یاد یارمهربان یک تجربه قابل اهمیت در برپایی شکلی متفاوت و تازه در نمایشگاه‌های کتاب است که تجربه 10 ساله برپایی آن می‌تواند برای بسیاری از مدعیان برگزاری نمایشگاه‌هایی از این دست یک کلاس آموزشی مناسب باشد.خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب: آسمان تهران این روزها ابری است و برفی؛ روشن است اما خبری از خورشید نیست. مردم شهر نیز گاه به گاه به دنبال سرپناهی هستند و محلی برای فرار از باران و برف و خیس شدن. اما در همین شهر بارانی این روزها در تپه‌های عباس آباد، کودکان تهرانی و والدینشان شیوه تازه‌ای برای گرم شدن پیش روی خود دارند. باغ کتاب تهران آغوش خود را به روی آنها گشوده است و خورشید کتاب آنها را در فضای باغ کتاب گرمای تازه‌ای می‌بخشد. ساده‌ترش یعنی اینکه دهمین نمایشگاه یاد یارمهربان آفتابی است بر فضای ابری و سرد کتاب و کتابخوانی این روزهای ایران در روزهای باقی مانده به سال نو.
باغ کتاب تهران در نخستین تجربه آغاز به کار خود، در هفته جاری میزبان دهمین نمایشگاه سالانه تجهیز کتابخانه‌های مدارس، حوزه‌های علیمه و ... بود که با عنوان یاد یار مهربان برگزار می‌شود، نمایشگاهی که در دهمین سال از تجربه برگزاری خود، یک تجربه کارآمد و قابل توجه در برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی با موضوع کتاب در ایران است.
این نمایشگاه که تا پیش از این در محل بوستان گفتگو و در دو طبقه از محل دائمی نمایشگاه‌های شهرداری تهران برگزار می‌شد، امسال و با برگزاری در باغ کتاب تهران امکان حضور هم سطح ناشران در غرفه‌های متفاوت را فراهم آورده است تا مخاطبانشان هم نسبتا هم سطح و در یک تراز از آنها برخوردار شوند.
دهمین نمایشگاه کتاب یاد یارمهربان در این دوره از برگزاری خود تا کنون به بیش از 4500 مدرسه و مرکز آموزشی بیش از 330 هزار عنوان کتاب فروخته است که مشاهدات خبرنگار مهر حاکی از فروش قابل توجه آثاری است که با موضوع مهارت تحصیلی و کمک آموزشی تهیه و ارائه شده است.
آمارها چه می‌گویند
بر اساس اطلاعات ارائه شده در نمایشگاه یاد یار مهربان، محل برگزاری این نمایشگاه در فاز نخست مجموعه باغ کتاب تهران قرار دارد که با وجود میزبانی از این نمایشگاه، کماکان در زمینی به وسعت 70 هزار متر مربع و با زیربنای 50 هزار متر مربع در دست تکمیل و ساخته شدن است.
در نمایشگاه امسال 469 ناشر به ارائه اثر پرداخته‌اند که میانگین قیمت آثار ارائه شده توسط آنها 5300 تومان اعلام شده است.
همچنین نمایشگاه امسال در 15 دسته‌بندی ویژه به ارائه محتوای آموزشی به مخاطبانش می‌پردازد که در میان آنها ادبیات با 5113 عنوان بیشترین و کتاب صوتی با 3 عنوان کمترین موضوع را به خود اختصاص داده است. از حیث نوع بازدیدکنندگان هم مقطع متوسطه با 4904 عنوان کتاب در رتبه نخست و سهم حوزه‌های علمیه با 452 عنوان کتاب در رتبه پایانی است.
نمایشگاه و غرفه داران
نمایشگاه یادیارمهربان به معنی تمام ارائه دهنده یک سیتم مکانیزه تهیه و ارائه کتاب است. هر فرد اعم از نمایندگان هر مدرسه و یا افرادی که به صورت شخصی قصد خرید دارند، برای حضور در نمایشگاه پس از ورود به سالن باید نخست خود را به محل ثبت‌نام در ابتدای در ورودی رسانده و کارت خرید خود را در سیستم ثبت کنند. پس از این نوبت به بازدید از غرفه‌ها می‌رسد.
اما تمامی بازدیدکنندگان پیش از حضور در میان غرفه‌ها می‌توانند با حضور در سالن ارائه محتوایی آثار، نگاهی گذرا به تمامی آثاری داشته باشند که در بخش‌های مختلف نمایشگاه حاضر است و پس از یادداشت برداری از محل ارائه آنها سریعا به راهرو و غرفه ارائه آن مراجعه و آن را تهیه کنند. با این حال این ابتکار مناسب اما گویا چندان به مذاق مخاطبان نمایشگاه خوش نیامده و کمتر می‌توان استقبال از آن را در میان مخاطبان نمایشگاه دید.
نوع چینش غرفه‌ها نیز یکی از نقاط قوت ساماندهی دهمین یاد یار مهربان است. غرفه‌های نمایشگاه امسال با سیستمی استاندارد و با فواصل طولی و عرضی مناسب، کتاب را به صورت تمامی قد و عمودی به نمایش مخاطبانشان گذاشته‌اند و این امکان فراهم شده است تا هر مخاطب نمایشگاه خود پس از تورق اثر مورد توجهش در غرفه، نسبت به انتخاب آن اقدام کند. کتاب انتخاب شده پس از این توسط مسئولان غرفه در شبکه رایانه‌ای نمایشگاه ثبت و مبلغ آن از کارت هزینه خریدار که در هنگام ثبت نام برای او فعال شده است کم می‌شود.
خریداران پس از تهیه کتاب می‌توانند آن را به بخش بسته‌بندی برده و پس از قرار دادن در جعبه برای حمل و نقل آماده کنند.
در کنار این موضوع ارائه چرخ‌های دستی به سبک سوپر مارکت‌های بزرگ، برای حمل نقل کتاب هم موضوع دیگری است که در رضایتمندی مخاطبان نمایشگاه موثر است. در کنار این موضوع تهیه محل مستقل و مشخص برای ارائه سرویس‌های پذیرایی و رستوران هم به راحتی مواجهه و حضور مخطبان در این نمایشگاه افزوده است.
نمایشگاه و مخاطبان
ورودی‌های شلوغ باغ کتاب نشان می‌دهد که یادیارمهربان مخاطب ثابتی دارد که او را می‌شناسد؛ جمع کثیر دانش‌آموزانی که هر روز در ورودی این نمایشگاه حاضرند این مساله را ثابت می‌کند اما با وجود این اشتیاق هر چه بیشتر به داخل نمایشگاه وارد می‌شوی، بزرگسالان جای خود را به بچه‌ها می‌دهند، گویا حضور این کودکان در فضای نمایشگاه چندان قابل اعتنا و توجه نیست و گویا الگوی خرید کتاب مدارس بیش از هر چیز تابع تصمیمات و صلاحدید نمایندگان آنها در نمایشگاه است و نه خواست و علاقه دانش‌آموزان.
در طول نمایشگاه با اینکه چرخ‌های دستی همه بازدید کنندگان آکنده از کتاب است و کمتر چرخی را در دست افراد می‌توان دید که بیش از نیمی از آن از کتاب پر نشده باشد، اما کیفیت کتاب و خریدها است که می‌تواند هدفگیری این نمایشگاه و نیاز و علاقه مخاطبانش را نشان دهد و تازه اینجاست که می‌شود فهمید جای خالی مدیران نشر و مدیران فرهنگی در این نمایشگاه و در میان مخاطبانشان چقدر خالی است.
مشاهدات خبرنگار مهر نشان می‌دهد که بیشترین آثار مورد تقاضا از سوی خریداران این نمایشگاه، آثار درسی و کمک آموزشی ارائه شده در نمایشگاه است و غرفه‌های ارائه این آثار از شلوغ‌ترین غرفه‌های نمایشگاه هستند و جالبتر این نکته که در رقابت میان این ناشران هم همیشه برنده ناشری است که بیش از سایرین در خارج از نمایشگاه برای خود اسم به هم زده است و رسمی دارد اما در همین اوضاع برخی آثار چون تفسیر 10 جلدی نور حجت الاسلام قرائتی هم در سبد خرید بیشتر مخاطبان جای دارد.
نکته جالب دیگر از این نمایشگاه اما بی‌اقبالی حاضران در نمایشگاه به آثار چند رسانه‌ای است به گونه‌ای که غرفه‌های ارائه دهنده نرم‌افزارها و یا امکانان کمک آموزشی غیر مکتوب به طور معمول روزهای خلوتی را در یاد یار مهربان سپری می‌کنند.
بخش‌پرحاشیه جنبی
با وجود اینکه بخش جنبی یک نمایشگاه کتاب باید سبک و سیاقی از نوع لااقل کتاب و کاغذ داشته باشد اما به سختی می‌توان درک کرد که فروش جاروبرقی‌های صنعتی و یا شیرآلات بهداشتی و خشک کننده دست و یا منابع نگهدای مایع دستشویی و از همه جالبتر عینک آفتابی و گلهای پلاستیکی تزئینی با چه توجیهی در نمایشگاه قرار گرفته است، حتی اگر با عنوان تجهیز مدارس شهر هم بخواهیم به این مساله نگاه کنیم باید پذیرفت که قامت یک نمایشگاه کتاب با این سازو برگ بسیار بی‌قواره می‌شود.
از سوی یگر بسیاری از تجهیرات غیر مکتوب این نمایشگاه که به طور عمده دارای قیمت بالایی در خرید هستند از شمول یارانه نمایشگاه خارج هستند و حاضران برای داشتنشان ناچار از خرید نقدی هستند که به طور معمول در بودجه مدارس و برای حضور در چنین نمایشگاهی پیش بینی نشده است.
یاد یارمهربان به هر روی یک رویداد قابل اهمیت و قابل توجه در برپایی شکلی متفاوت و تازه در نمایشگاه‌های کتاب در کشور است که تجربه 10 ساله برپایی آن می‌تواند برای بسیاری از مدعیان برگزاری نمایشگاه‌هایی از این دست یک کلاس آموزشی مناسب در موضوعات مشتری مداری، محتوا مداری و احترام به حضور و سلیقه مخاطب در تهیه کتاب باشد. / خبرگزاری مهر
کلمات کلیدی: نمایشگاه کتاب، نمایشگاه کتاب سال 91، نمایشگاه کتاب سال 92، نمایشگاه کتاب تهران، یاد یار مهربان، برپایی نمایشگاه کتاب، نمایشگاه‌های کتاب
