در اغلب کشورهای دنیا ، روش تدریس ، مخصوصاً روش تدریس ریاضیات از دیر باز مورد نظر بوده است. آنها یک روش را سال ها در کلاس تجربه و آزمایش کرده اند. و پس از ارزیابی علمی این تجربیات آن روش را به عنوان یک روش مناسب برای ارائه یک مفهوم در دسترس دیگران قرار داده اند.
روانشناسان و متخصصین آموزش ریاضی روش های مختلف تدریس برای مباحث گوناگون ریاضی را از یکدیگر متمایز ساخته و بر هر کدام نامی نهاده اند.
آزمون های مختلف در مراحل سنی و مکان های مختلف نشان داده است که برخی از این روش ها برای تدریس برخی از مباحث مناسب تر و کار آمدترند.
باید توجه داشت که جداکردن روش ها از یکدیگر تنها برای مطالعه نظری آنهاست و گرنه معلم معمولاً برای ایجاد علاقه و انگیزه لازم ناچار است که نه فقط در ارائه یک مفهوم چند روش را در آن واحد به کار گیرد ، بلکه روش های تدریس را براساس شناخت دقیق دانش آموزان انتخاب و طراحی کند. برای رسیدن به این هدف باید عواملی نظیر نیازهای اجتماعی و شخصی هر دانش آموز را مد نظر قرار داده و از توانایی و ناتوانی های او آگاه باشد. و بالاخره شرایطی که ممکن است یادگیری را در او تسریع نماید مشخص کند.
هدف های کلی آموزش ریاضی در دوره همگانی
هدف کلی آموزش و پرورش در دوره عمومی آماده ساختن فرد برای زندگی در تمام ابعاد است. لذا آموزش ریاضی در این دوره باید در جهت نیل به هدف های کلی زیر باشد:
الف- پرورش نظم فکری و درست اندیشیدن از طریق آموزش به کار بردن دانسته ها برای به دست آوردن نتیجه ها.
به این طریق دانش آموز با توجه به مراحل مختلف استدلال و نظم حاکم برآن در بیان یک مطلب یا حل یک مسئله در می یابد که چگونه می تواند دانسته های خود را برای به دست آوردن نتایج جدید به کار گیرد.
ب- ایجاد توانایی برای انجام محاسبات عددی در زندگی روزمره.
به این طریق دانش آموز پس از اتمام دوره همگانی قادر به انجام محاسباتی خواهد بود که در زندگی عادی به آن نیاز دارد از قبیل چهار عمل اصلی ، درصدها ، نسبت ها و غیره.
ج- ایجاد توانایی در انجام دادن محاسبات ذهنی و حدس و تخمین زدن کمیت ها در حدود نیازهای زندگی روزمره.
به این صورت دانش آموز تدریجاً انجام محاسبات ذهنی را در حد نیاز در جامعه به دست می آورد و می تواند از طول ، مساحت ، وزن و… اجسام محیط خود بر آورد نسبتاً درستی داشته باشد.
د- آموزش ریاضیات مورد نیاز در رابطه با سایر دروس دیگر دوره همگانی.
به این صورت ریاضیات مورد نیاز برای دروس دوره همگانی آموزش داده می شود.
هـ- ایجاد توانایی در بر آورد راه حل مسئله ها و حدس جواب آن ها.
به این صورت به تدریج در دانش آموز توانایی تصور راه حل مسئله قبل از این که دست به قلم و کاغذ ببرد ایجاد می شود و در نتیجه توانایی پیدا کردن خطوط کلی راه حل مسئله های زندگی در او تقویت می گردد.
و- ایجاد توانایی درک محتوای ریاضی مسئله ها ، به قالب ریاضی در آوردن و حل آن ها.
چون بسیاری از مسئله های زندگی روزمره که به کمک عبارت ها و جمله ها بیان شده اند الگویی ریاضی در خود نهفته دارند با رسیدن به این هدف دانش آموز تدریجاً قادر به تشخیص این الگو می گردد. یعنی نخست محتوای ریاضی مسئله را می شناسد و سپس با به کار بردن الگوی ریاضی مناسب آن را حل می کند.
چگونگی رسیدن به هدف ها
برای رسیدن به هدف های کلی لازم است معلمین نکات زیر را مورد توجه قرار دهند:
الف- در انتخاب مطالب و مسائل به فرهنگ اسلامی و زندگی روزمره یک فرد ایرانی توجه شود.
ب- حتی الامکان از مسائل منطقه ای و محیط زندگی دانش آموزان و مسائل خاص روستایی ( تقسیم آب و محصول و …) یا شهری ( اجاره ، هزینه آب ، برق ، تلفن و … ) استفاده کنند.
ج- وسایل کمک آموزشی ساده توسط معلم و دانش آموزان ساخته و مورد استفاده قرار گیرد.
د- با ایجاد انگیزه و ارائه مثال های مناسب ذهن و توجه دانش آموزان را برای درک مفاهیم ریاضی آماده ساخته و سپس به بیان تعریف یا دستور یا استدلال بپردازند.
ر- با شرکت دادن دانش آموزان در درس و راهنمایی او در کشف مطالب و توجه به اظهار نظرها و پیشنهادهای وی حس اعتماد به خود را در او پرورش دهند.
ز- ازطریق انتخاب مثال های جالب و مناسب علاقه به ریاضیات دردانش آموزان ایجاد گردد وبا احتراز از طرح معماها و مسائل پیچیده ترس از ریاضیات ویأس دریادگیری آن از بین برده شود.
س- با ارائه عکس یا شرح حال و نمونه کار ریاضیدانان ایرانی دانش آموز با تاریخ ریاضیات آشنا و سهم دانشمندان ما در پیشرفت ریاضیات برای او روشن شود.
ص- سنت های نادرست گذشته را به دور ریزد گرچه به صورت عادت در آمده باشد.
از جمله عدد صفر را به جای نقطه با « ه » و در جمع و تفریق و ضرب ستونی علامت های + و - و × را در سمت چپ عدد پایینی بنویسند نه در سمت راست عدد بالایی که اکنون متداول است. همچنین در نوشتن زمان ، ساعت و دقیقه را با دو نقطه از هم جدا کنند . ( مانند 3:25 یعنی ساعت 3 و 25 دقیقه ).
ط- در محاسبات عددی ، ذهنی و حل مسائل علاوه بر دقت ، سرعت عمل را در دانش آموزان تقویت کنند.
ی- با طرح پرسش های مناسب امکان ارزشیابی مستمر دانسته های دانش آموزان را فراهم نمایند.
مراحل ساخته شدن یک مفهوم در ذهن کودک :
درک عمیق و تثبیت هر مفهوم در ذهن کودک باید از سه مرحله اساسی زیر بگذرد . تا این مراحل طی نگردند مفهوم به طور عمیق و فراموش نشدنی در ذهن او جای نخواهد گرفت . این مراحل عبارتند از :
الف – مرحله احساس مفهوم :
در این مرحله کودک با مشاهده و تجربه شخصی به کشف مفهوم می پردازد و از آن مفهوم در ذهن خود نقش اولیه می سازد.
ب – مرحله خو گرفتن با مفهوم :
در این مرحله از روی مشاهده تجربه های اشخاص مورد اعتماد از روی بازسازی منظم تجربه ها و مشاهدات قبلاً انجام شده خود ، با توضیحات و مثال ها و تجربه های هدف دار بزرگتران مورد اعتماد و همچنین با توجه به اعمال و رفتار منظم دیگران مفهوم برای کودک خودمانی می شود و جای خود را برای یادگیری عمیق در ذهن او باز می کند.
ج – مرحله عرضه و به کارگیری مفهوم :
در این مرحله عرضه مطالب از طریق تصویر و عمل به خصوص با به کار گیری مطلب در وضعیت های مشابه ، درک مفهوم عمیق تر می گردد.
در مدرسه کار مرحله « الف » منحصراً توسط خود دانش آموز مرحله « ب » به وسیله معلم و شاگرد و مرحله « ج » هم توسط شاگرد با هدایت معلم انجام پذیر است.
در ارائه و ارزیابی هر درس معلم باید این سه مرحله را همواره مد نظر داشته باشد.
مراحل ساخته شدن یک مفهوم در ذهن کودک : 1- احساس ، 2- خو گیری و 3- عرضه و بکار گیری.
