مشاور توانمندسازي و نوآوري در امور نخبگان گفت: ابتدا بايد نيازها و اولويت‌ها به صورت پروژه‌هاي بزرگ و ملي بيان شود و نخبگان و استعدادهای برتر در داخل کشور چه در داخل و یا در چهارچوب خروج هدفمند و كسب دانش براساس آن رفع نياز توانمند شوند تا زمينه اثرگذاري مناسب فراهم شود.
دكتر سيد حميد جمال‌الديني در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تفاوت بين مهاجرت نخبگان به معنای فرار مغزها و خروج به ويژه خروج هدفمند و نیز خروج از چرخه خدمت به جامعه گفت: مهاجرت به معنای فرار مغزها با هر تعداد، مطلوب هيچ جامعه‌اي نيست و هر دولتي حتي كشورهاي پيشرفته نيز در مقابل آن برنامه‌ريزي مي‌كنند اما خروج هدفمند و با برنامه و طبق نياز و در حالت بهتر استفاده از آنها در جهت خدمت به کشور است.
مشاور توانمندسازي و نوآوري در امور نخبگان بنياد ملي نخبگان افزود: ما در حالی که نباید برای فرار مغزها زمینه ایجاد کنیم نباید افراد را به زور نگه داریم بلکه باید تعلقات لازم به ویژه، اخلاقی را در آنان به وجود آورد و آنان را در چرخه خدمت به جامعه قرار داد.
وی با اشاره به آمارهای متعدد در زمینه آمار نخبگان گفت: بين نخبه، استعداد برتر و فرد تحصيل كرده تفاوت وجود دارد اما در عین حال تعداد افراد مورد حمايت بنياد نخبگان نزديک به 13 هزار و 500 نفر است که بيشتر این افراد را استعدادهای برتر را تشکیل می دهند.
جمال‌الديني اظهار داشت: بر اساس تعريف، نخبه فردي است كارآمد، خلاق و نوآور كه براساس استعداد ذاتي و اكتسابي در پيشرفت كشور به ويژه حوزه علم و فناوری داراي نقش برجسته است که آمار اين تعداد در جامعه بسیار محدود است. حال در این میان ملاک خروج نخبگان هم باید مشخص باشد. باید بدانیم آيا ملاك درخواست ويزا، اقامت و یا خروج براي تحصيلات تكميلي است يا مهاجرت و اقامت دائمي در كشور ديگر. ضمن اینکه خروج هم در رشته‌ها و گروه‌ها و سال‌ها درصدهای متفاوت دارد و میزان آن با رشته‌هايي دارای دوره‌هاي تحصيلات تكميلي موثر و بازار كار مناسب، آموزش و توانمندسازي مناسب متفاوت است.
مشاور توانمندسازي و نوآوري در امور نخبگان بنياد ملي نخبگان با اشاره به این موضوع که موضوع تفكيك مهاجرت يا ماندگاري جسمي و مغزي یک فرد نخبه یا استعداد برتر با هم متفاوت است، گفت: فردي در داخل كشور فقط براساس رفع نياز كشورهاي توسعه يافته با بودجه و امكانات آزمايشگاهي كشور، توليد مقاله مي کند (عليرغم اینکه در داخل كشور است) و يا فردي كه از نظر جسمي در خارج كشور است ولي مغز وي در راستاي حل معضلات كشور اصلي خود است با استفاده از امكانات كشورهاي توسعه يافته. این دو با هم متفاوت هستند.
وی افزود: ضمن اینکه اگر ادامه تحصيل افراد در خارج كشور تحت عنوان بورسيه‌ها را بررسي كنيم متوجه می شویم که بیشتر این افراد در دانشگاه‌هاي كشورهاي توسعه يافته وارد پروژه‌هايي می شوند که براساس نياز آن كشورها طراحي شده است و در آن راستا هم توانمند شدند و در پايان تحصیل چون خروج هدفمند براساس رفع نياز داخل نبود، این افراد يا بازنگشتند يا اگر بازگشتند چون براساس نياز داخل توانمند نشده بودند ورودشان، همزمان با ورود يك دستگاه يا تكنولوژي شد كه در كشور قابل استفاده نبود.
جمال الدینی تاکید کرد: ابتدا باید نياز مشخص شود و سپس بر پايه آن خروج هدفمند طراحي شود و بهتر بگوئیم زمینه و فرآیند حضور افراد بدون قید زمان و مکان و حتی حضور در کشور، در چرخه خدمت به جامعه تبیین شود.
وی با اشاره به به این نكته که نباید از تدوين و تبيين نقشه راه آينده غافل شويم، گفت: در حال حاضر باید به این نکات توجه کنیم که راه جهش كشور علم و فناوري با نگاه توليد ثروت است، ابزار برتري كشور ما، منابع انساني آن به ويژه نخبگان جوان آن است، حمايت از اين گروه مورد اجماع همه گروه‌هاي سياسي و همه نهادها در كشور است و هرجا صحبت از عقلانيت، اعتدال و تدبير است باز نقش نخبگان برجسته شود تا همت کرده و نقشه راه را که با دستور مقام معظم رهبري تدوين آن آغاز شد، اجرا کنند.
وی با تاکید بر آماده بودن بسترهاي قانوني مناسب براي اين حركت، گفت: در اينجا باید ضمن تعاريف دقيق، تدوين نقشه راه، تفكيك نخبگان و استعدادهاي برتر موجود با جذب نخبگان غير مقيم با هدف چرخه خدمت به جامعه، علل خروج افراد بررسی شود.
مشاور توانمندسازي و نوآوري در امور نخبگان بنياد ملي نخبگان عوامل مهم در ماندگاری نخبگان و استعدادهای برتر را از جمله برقراري امنيت (اعتماد، حقوق پايدار نه مقطعي، منزلت اجتماعي، عدم استفاده ابزاري و مقطعي)، نگهداشت مناسب بر پايه توانمندي سازي، بسط تجارب موفق، اولويت به «علم نافع» و بعد «توليد ثروت» و «رفع نياز»، رشد باغچه‌اي به جاي گلخانه‌اي و تبیین نگاه استفاده مناسب برای اثرگذاری به جای ایجاد موانع بدون هدف دانست.
وی با اشاره به اشكالات موجود فعلي گفت: البته هنوز هم اشکالاتی در این زمینه وجود دارد که از آن جمله می توان به عدم هماهنگي و ارتباطات و تعاملات، عدم ارائه برنامه شفاف از اطلاعات و نيازها و فرصت‌ها به صورت عادلانه، عدم فضاي رقابتي و سالم، عدم فضاي بسط تجربه‌ها، عدم جذب و نگه داشت مناسب و عدم توانمندسازي مناسب اشاره کرد.
جمال الدینی با اشاره به تجربه دیگر كشورها در جذب نخبگان غير مقيم از جمله چين، كره جنوبي و تايوان، گفت: ابتدا بايد نيازها و اولويت‌ها بيان شود به صورت پروژه‌هاي بزرگ و ملي و بعد افراد داخل براساس آن رفع نياز توانمند شوند (چه در داخل و در چهارچوب خروج هدفمند و كسب دانش) تا زمينه اثرگذاري مناسب فراهم شود.
