در مقالات قبلی ارائه شده در همین وب سایت (ایران مدرس) 10 نکته کلیدی در برنامه ریزی صحیح درسی به صورت مجزا ارائه شده و مورد بررسی قرار گرفت. در این بخش تمامی مقالات ارائه شده در زمینه برنامه ریزی صحیح و اصولی درسی و تحصیلی به صورت یکجا ارائه می شود. ابتدا 10 نکته کلیدی برای داشتن برنامه ریزی صحیح درسی به صورت خلاصه توضیح داده شده و در بخش بعد هر کدام از موارد ذکر شده بیشتر مورد بررسی قرار می گیرد.
مطالعه کنید: اهمیت برنامه ریزی تحصیلی
همانطور که می دانید، یکی از اصول لازم برای موفقیت در هر کاری و از جمله موفقیت در تحصیل داشتن یک برنامه ریزی خوب است. حتی اگر برنامه به صورت کامل انجام نشود، فرآیند برنامه ریزی کاملا لازم است. داشتن هر برنامه ای از عدم وجود آن بهتر است. بدون برنامه ریزی موفقیت در تحصیل ممکن نبوده و تمامی کسانی که در تحصیل و زمینه های دیگر موفق شده اند، برنامه ریزی مناسبی داشته اند. برای داشتن یک برنامه ریزی صحیح، موارد کلیدی ای وجود دارد که باید رعایت گردد. 10 نکته کلیدی در برنامه ریزی صحیح درسی در ادامه ارائه می گردد.
1- در نظر گرفتن تمامی درسها به تناسب وقتی که لازم دارند. تعدادی از دروس مانند ریاضی و فیزیک یا شیمی به نسبت دروسی مانند ادبیات و... ممکن است به زمان بیشتری احتیاج داشته باشند. در برنامه ریزی ای که انجام می دهید برای مطالعه این دروس و یا شرکت در کلاسهای تدریس ریاضی، آموزش فیزیک و کلاسهای شیمی زمان بیشتری در نظر بگیرید. حتی در صورت لزوم برای این دروس می توانید در کلاسهای تدریس خصوصی شرکت کنید. به هر حال، برنامه ریزی شما باید متناسب با سختی هر درس، زمان بیشتری به آن نسبت دهد.
2- لحاظ کردن مرور های منظم در برنامه درسی: مرور دروس خوانده شده در کلاسهای تدریس مدرسه یا جلسات تدریس خصوصی و یا حتی مرور دروس مطالعه شده توسط خودتان در روزهای بعد لازم است. بدون در نظر گرفتن مرور در برنامه ریزی درسی اتان، دروس خوانده شده را فراموش خواهید کرد و در ایام امتحانات باید دوباره خوانده شود. بنابراین در برنامه ریزی درسی خودتان حتما مرور را هم در نظر بگیرید.
3- داشتن انعطاف حین برنامه ریزی و اجرای آن: حین برنامه ریزی و یا خصوصی هنگام اجرای آن ممکن است مواردی پیش بیاید که برنامه درسی کامل انجام نشود. در این موارد باید انعطاف داشته باشید و به سرعت خودتان را با شرایط جدید هماهنگ کنید. انعطاف داشتن یعنی اینکه اگر بخشی از برنامه را نتوانستید انجام دهید، آن را کلا کنار نگذاشته و خودتان را با شرایط جدید هماهنگ کنید و ادامه برنامه را انجام دهید.
پیشنهاد می شود مقاله برنامه ریزی برای کنکور را هم بخوانید.
4- در نظر گرفتن ساعت کاری کافی و مناسب در برنامه: برای مطالعه دروس مورد نظر، مرور، حل تمرین و مثال و ... ساعت کاری کافی و مناسب در برنامه در نظر بگیرید. اگر نخواهید به مطالع دروس وقت کافی اختصاص دهید، برنامه ریزی معنی پیدا نمی کند.
5- معقول و منطقی بودن ساعت کاری برنامه ریزی: ساعت کاری برنامه خود را آنقدر بالا در نظر نگیرید که نتوانید آن را انجام دهید. به هرحال شما باید در کلاسهای مدرسه و یا شاید کلاسهای آموزش خصوصی هم شرکت کنید و ساعت کاری برنامه را باید متناسب با وقت باقیمانده در نظر بگیرید.
6- شخصی سازی برنامه درسی: برنامه ریزی یک شخص لزوما برای شخص دیگری مناسب نیست. باید از برنامه ریزی های موفق دیگران ایده بگیرید و آن را به تناسب شرایط و علائق خودتان شخصی سازی کنید. ممکن است یکی مطالعه در صبح را دوست داشته باشد و شما مطالعه بعد از ظهر را بپسندید. بنابراین برنامه آن شخص برای شما مناسب نخواهد بود. ولی به هر حال از راهنمایی های دیگران در برنامه ریزی می توانید استفاده نمائید.
7- در نظر گرفتن استراحت کافی در برنامه درسی: استراحت کافی و تفریح های سالم و مناسب در برنامه ریزی، تضمینی برای ادامه اجرای آن خواهد بود. یک برنامه ریزی خیلی سفت و سخت که هیچ انعطاف و استراحتی در آن گنجانده نشده باشد، به زودی رها خواهد شد. حتی می توانید اگر قسمتی از برنامه با موفقیت انجام شد، به خودتان جایزه بدهید و به تفریحی که دوست دارید بپردازید.
8- در نظر گرفتن حل تمرین و مسئله در برنامه درسی: برای دروسی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی و ... گنجاندن حل تمرین و مسئله در برنامه درسی لازم و ضروری است. در مطالب دیگر همین سایت (ایران مدرس) موارد زیادی در زمینه اهمیت حل تمرین و مسئله در یادگیری چنین دروسی ارائه شده است.
9- پایبندی به برنامه و رها نکردن آن: یکی از مهمترین نکات برای یک برنامه ریزی درسی پایبندی به برنامه و رها نکردن آن است. ایرادی ندارد که برنامه را تغییر دهید و آن را بهتر کنید ولی آن را رها نکنید. برای موفقیت در تحصیل باید پشتکار داشته باشید.
10- تغییر برنامه در صورت لزوم حین اجرای آن: اگر حین اجرای برنامه متوجه شدید که برنامه خیلی سنگین است، یا ساعات کاری ای که در نظر گرفته اید اصلا قابل انجام نیست و یا موردی را قبلا در نظر نگرفته اید و لازم است در برنامه بگنجد، آن را اصلاح کنید.
مطالعه این مقاله هم مفید است: چگونه برنامه ریزی صحیح درسی داشته باشیم؟
رعایت تناسب در برنامه ریزی تحصیلی و درسی
در یکی از مقالات قبلی در رابطه با نکات مهم برای داشتن یک برنامه ریزی تحصیلی و درسی صحیح توضیحاتی ارائه شده و یکی از نکات مهم داشتن یک برنامه تحصیلی موفق رعایت تناسب در برنامه ریزی تحصیلی و درسی عنوان شد. در این بخش در این زمینه توضیحات بیشتری ارائه می گردد.
تعدادی از دروس مانند ریاضی و فیزیک یا شیمی به نسبت دروسی مانند ادبیات و... ممکن است به زمان بیشتری احتیاج داشته باشند. در برنامه ریزی ای که انجام می دهید برای مطالعه این دروس و یا شرکت در کلاسهای تدریس ریاضی، آموزش فیزیک و کلاسهای شیمی زمان بیشتری در نظر بگیرید. حتی در صورت لزوم برای این دروس می توانید در کلاسهای تدریس خصوصی شرکت کنید. به هر حال، برنامه ریزی شما باید متناسب با سختی هر درس، زمان بیشتری به آن نسبت دهد.
اینکه در برنامه درسی خودتان به کدام درس وقت بیشتر و به کدامیک وقت کمتری اختصاص دهید به خودتان بستگی دارد. برای بعضی از افراد ممکن است درس ریاضی مشکل باشد و بنابراین در برنامه خودشان وقت بیشتری برای آن در نظر بگیرند. برای بعضی دیگر ممکن است شیمی، زبان، فیزیک و یا هر درس دیگری بیشترین وقت را لازم داشته باشد.
بنابراین به عنوان یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که در یک برنامه ریزی صحیح درسی که موفقیت تحصیلی را بدنبال داشته باشد، مقدار وقتی که به درسهای مختلف اختصاص داده می شود لزوما یکسان نبوده و برای افراد مختلف مقدار زمانی که برای هر درس در نظر گرفته می شود متفاوت است. خیلی وقتها با امتحان کردن حالتهای مختلف می توانید یک برنامه درسی مناسب برای خودتان بنویسید.
برنامه ریزی درسی اصولی و مرورهای منظم
یکی از نکات مهمی که در برنامه ریزی درسی و تحصیلی اصولی و صحیح باید در نظر گرفت، لحاظ کردن مرورهای منظم در برنامه مورد نظر است.
مرور دروس خوانده شده در کلاسهای تدریس مدرسه یا جلسات تدریس خصوصی و یا حتی مرور دروس مطالعه شده توسط خودتان در روزهای بعد لازم است. بدون در نظر گرفتن مرور در برنامه ریزی درسی اتان، دروس خوانده شده را فراموش خواهید کرد و در ایام امتحانات باید دوباره خوانده شود. بنابراین در برنامه ریزی درسی خودتان حتما مرور را هم در نظر بگیرید.
در کنار مطالعه ها عمیق و مفهومی، شرکت در کلاسهای مدرسه و کلاسهای خصوصی فیزیک و ریاضی و شیمی و.... و همچنین در کنار حل مسئله و سوال و تمرین حتما مرور را هم در برنامه درسی خود در نظر بگیرید. داشتن مرور در برنامه تحصیلی و درسی باعث می شود که بازدهی کار شما افزایش یافته و در کل با صرف زمان کمتر نتیجه بهتری بگیرید.
اگر بعد از مطالعه یا شرکت در کلاسهای تدریس دروس مختلف در زمان مناسبی مطلب خوانده شده یا ارائه شده را مرور نمائید، خواندن دوباره بعدی که وقت بیشتری هم می برد دیگر لازم نخواهد بود. یا حداقل در مطالعات بعدی کارتان راحتتر خواهد بود.
بنابراین در برنامه درسی خود حتما مرورهای منظم را در نظر بگیرید و به این ترتیب در جهت موفقیت تحصیلی گام بردارید. مطالب زیر نیز در زمینه موفقیت در تحصیل می تواند مفید و موثر باشد.
پیشنهاد می شود مقاله برای کنکور، چگونه برنامه ریزی کنیم؟ را هم بخوانید.
انعطاف و برنامه ریزی تحصیلی موفق
داشتن انعطاف برای پیش بردن برنامه ریزی تحصیلی و هر برنامه دیگری در زندگی مهم است. چون در حالت کلی همه ی شرایط در کنترل ما نیست، بنابراین برای اینکه یک برنامه درسی را با موفقیت بتوانیم اجرا کنیم باید انعطاف داشته باشیم.
حین برنامه ریزی و یا خصوصی هنگام اجرای آن ممکن است مواردی پیش بیاید که برنامه درسی کامل انجام نشود. در این موارد باید انعطاف داشته باشید و به سرعت خودتان را با شرایط جدید هماهنگ کنید. انعطاف داشتن یعنی اینکه اگر بخشی از برنامه را نتوانستید انجام دهید، آن را کلا کنار نگذاشته و خودتان را با شرایط جدید هماهنگ کنید و ادامه برنامه را انجام دهید.
به عنوان مثال، اگر شما برای فردا برنامه مشخصی را برای مطالعه، مرور، یا شرکت در کلاس خصوصی شیمی و یا ... در نظر گرفته اید ولی فردا به دلیل اینکه یکی از دوستاتون برای کار خاصی پیش شما آمده و باعث می شود که شما از برنامه خودتان جا بمانید، این نباید باعث شود که شما نتیجه بگیرید که اصلا برنامه ریزی به درد نمی خورد و کلا بی خیال انجام آن بشید. بلکه با یک تغییر کوچک در میزان ساعتی که برای دروس مختلف در نظر گرفته اید می توانید به برنامه برگشته و آن را اجرا نمائید.
به هر حال، هر برنامه ای که شما داشته باشید، احتمال اجرای 100 درصد آن خیلی پایین است. ولی نکته مهمی که وجود دارد این است که حتی اگر برنامه ای 100 درصد اجرا نشود، باز مفید خواهد بود. شما وقتی برنامه درسی خود را بر روی کاغذ می آورید، به یک انسجام فکری درباره اینکه چقدر وقت و امکانات دارید و چه کارهایی باید انجام دهید رسیده و کوهی از فکرهای پراکنده که کدام کار باید انجام شود و آیا فرصت انجام این همه کار را خواهد داشت و ... از شما دور خواهد شد. بنابراین در مفید بودن برنامه ریزی شک نکنید.
به مرور زمان سعی کنید که برنامه خود را اصلاح نمائید به گونه ای که درصد بالاتری از آن اجرا شود. ولی باز هم حین اجرا انعطاف داشته باشید. البته برای اجرای 100 درصدی برنامه بکوشید ولی همانطور که گفته شد اگر عامل خارجی ای که از کنترل شما خارج است، مانع انجام این امر گردید خیلی سخت نگیرید و ادامه برنامه را اجرا نمائید.
پیشنهاد می شود این مقاله را هم بخوانید: ساعات کاری مناسب در برنامه ریزی تحصیلی موفق
ساعات کاری مناسب در برنامه ریزی تحصیلی موفق
برای مطالعه دروس مورد نظر، مرور، حل تمرین و مثال و ... ساعت کاری کافی و مناسب در برنامه در نظر بگیرید. اگر نخواهید به مطالع دروس وقت کافی اختصاص دهید، برنامه ریزی معنی پیدا نمی کند.
فرض کنید که می خواهید یک ساختمان بسازید. آجر و مصالح ساختمانی مانند ساعت کاری در نظر گرفته شده در برنامه و طرح و نقشه ای که برای ساختن ساختمان در نظر می گیرید مانند برنامه ریزی درسی و تحصیلی است. اگر شما آجر و مصالح کافی برای ساختن ساختمان نداشته باشید، هر طرح و نقشه خوبی هم برای بنا کردن آن بی فایده خواهد بود. بنابراین اگر ساعت مطالعه کافی برای خواندن دروس، مرورهای منظم، شرکت در کلاسهای مدرسه و کلاسهای تدریس خصوصی و گروهی و .... در نظر نگیرید و خودتان را مجبور نکنید که حداقلی برای ساعت مطالعه در روز داشته باشید، بهترین برنامه درسی هم به درد نمی خورد.
بنابراین قبل از نوشتن برنامه درسی، تصمیم بگیرید که در روز چند ساعت می خواهید درس بخوانید. در ادامه، برنامه درسی خود را بر مبنای آن بنویسید. ساعت مطالعه ای که در ابتدا در نظر می گیرید نباید خیلی از حالتهای قبلی که به آن عادت دارید دور باشد. چون اجرا کردن آن سخت خواهد بود. البته به مرور می توانید ساعت کاری خود را افزایش دهید.
در ساعت کاری ای که در نظر می گیرید، مقدار وقتی که باید برای شرکت در کلاسهای تدریس دروس مختلف در نظر بگیرید را هم لحاظ کنید و دقت کنید که چه مقدار وقت برایتان باقی می ماند و چه مقدار از آن وقت باقیمانده را می توانید به درس خواندن اختصاص دهید.
منطقی بودن ساعت کاری برنامه ریزی درسی و تحصیلی
یکی از موارد مهم در داشتن یک برنامه ریزی درسی موفق، منطقی بودن ساعت کاری برنامه ریزی درسی و تحصیلی است. ساعت کاری برنامه خود را آنقدر بالا در نظر نگیرید که نتوانید آن را انجام دهید. به هرحال شما باید در کلاسهای مدرسه و یا شاید کلاسهای آموزش خصوصی هم شرکت کنید و ساعت کاری برنامه را باید متناسب با وقت باقیمانده در نظر بگیرید.
خیلی از افراد وقتی می خواهند یک برنامه درسی و تحصیلی برای خودشان در نظر بگیرند، آنقدر ایده ال به قضیه نگاه کرده و برنامه را آنقدر رویایی می نویسند که اجرا کردن آن عملا غیر ممکن خواهد بود.
در برنامه درسی خودتان ساعات حضور در کلاسهای تدریس مدرسه و یا تدریس خصوصی، ساعتهایی که در راه هستید و ساعتهایی که برای استراحت و تفریح لازم دارید را در نظر بگیرید. در ادامه بر روی وقتی که باقی می ماند سرمایه گذاری کنید.
می توان به صورت هفتگی هم با این قضیه برخورد کرد. اول هفته بر روی کاغذ وقتی که برای حضور در کلاسهای تدریس مدرسه و یا آموزش خصوصی، ساعتهایی که در راه هستید و ساعتهایی که برای استراحت و تفریح لازم دارید و .... لازم دارید را بنویسید و تعیین کنید که مثلا در هفته پیش رو برای مطالعه چند ساعت وقت دارم. سپس، برنامه درسی خود در هفته آینده را بر مبنای وقتی که دارید در نظر بگیرید.
شخصی سازی برنامه درسی و تحصیلی
یکی از عوامل مهم در داشتن یک برنامه ریزی درسی و تحصیلی موفق، شخصی سازی برنامه درسی و تحصیلی است. برنامه درسی شما باید برای خودتان نوشته شده باشد و در آن عادت های مطالعاتی،درسی و تفریحات کافی و به جا، سرگرمی های مورد علاقه شما و .... در نظر گرفته شده باشد.
برنامه ریزی یک شخص لزوما برای شخص دیگری مناسب نیست. باید از برنامه ریزی های موفق دیگران ایده بگیرید و آن را به تناسب شرایط و علائق خودتان شخصی سازی کنید. ممکن است یکی مطالعه در صبح را دوست داشته باشد و شما مطالعه بعد از ظهر را بپسندید. بنابراین برنامه آن شخص برای شما مناسب نخواهد بود. ولی به هر حال از راهنمایی های دیگران در برنامه ریزی می توانید استفاده نمائید.
حتی تعداد ساعت مطالعه خودتان با دیگران را مقایسه نکنید و سعی نکنید که تعداد ساعتی که در برنامه درسی خودتان در نظر می گیرید شبیه شخص دیگری باشد. ممکن است شما با 4 ساعت مطالعه در روز و رعایت یک سری اصول دیگر، نتیجه ی بهتری از شخص دیگری که روزانه 6 ساعت مطالعه می کند بگیرید. بنابراین برنامه درسی خودتان را برای خودتان بنویسید و با خودتان رقابت کنید. سعی کنید که هر روز به نسبت روزهای قبلی خودتان بهتر شوید.
البته، همانطور که گفته شد، از نحوه برنامه ریزی دیگران و ایده هایی که دارند و ... می توان استفاده کرد ولی عینا برنامه انها را کپی کردن، ممکن است برای شما کارایی نداشته باشد.
لحاظ کردن استراحت کافی در برنامه ریزی درسی
همانطور که در مطالب قبلی ارائه شده در همین وب سایت (ایران مدرس) ذکر شد، در یک برنامه ریزی درسی اصولی و صحیح که قابل اجرا بوده و بتوانید آن را ادامه دهید، لحاظ کردن و در نظر گرفتن استراحت کافی کاملا لازم است.
استراحت کافی و تفریح های سالم و مناسب در برنامه ریزی، تضمینی برای ادامه اجرای آن خواهد بود. یک برنامه ریزی خیلی سفت و سخت که هیچ انعطاف و استراحتی در آن گنجانده نشده باشد، به زودی رها خواهد شد. حتی می توانید اگر قسمتی از برنامه با موفقیت انجام شد، به خودتان جایزه بدهید و به تفریحی که دوست دارید بپردازید.
در لحاظ کردن ساعات مطالعه، ساعات مرور و شرکت در کلاسهای مدرسه و کلاسهای تدریس خصوصی و همچنین ساعات استراحت و تفریح برنامه درسی خود، تعادل را رعایت نمائید. در همه ی جنبه های زندگی و از جمله در نوشتن و استفاده از یک برنامه ریزی درسی مناسب رعایت تعادل باعث تضمین ادامه آن و موثرتر بودن آن می گردد.
در برنامه درسی خود اوقاتی را برای ورزش، صرف وقت با دوستان و آشنایان و همچنین پرداختن به تفریح مورد علاقه اتان در نظر بگیرید.
حل تمرین و مسئله در برنامه درسی و تحصیلی
برای دروسی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی و ... گنجاندن حل تمرین و مسئله در برنامه درسی لازم و ضروری است. در مطالب دیگر همین سایت (ایران مدرس) موارد زیادی در زمینه اهمیت حل تمرین و مسئله در یادگیری چنین دروسی ارائه شده است.
برای دروس عمومی مانند ادبیات و معارف اسلامی می توانید در برنامه درسی خود مطالعه و مرورهای منظم در نظر بگیرید. ولی برای دروسی مانند ریاضی، فیزیک و شیمی علاوه بر مطالعه و مرور، حل تمرین و مسئله و شاید حتی شرکت در کلاسهای تدریس خصوصی و آموزش خصوصی باید در برنامه درسی گنجانده شود.
برای چنین درسهایی حل تمرین و مسئله بسیار لازم و ضروری است. در برنامه ی درسی خود علاوه بر حل مسائل و تمرینات حل شده در کلاس درس، حل سوالات و تمرینات اضافه را هم در نظر بگیرید. با حل تمرین و سوالات اضافه تر و سطح بالا تسلط شما بر دروسی همچون ریاضی، فیزیک و شیمی افزایش می یابد.
برنامه درسی و تحصیلی و پایبندی به آن
یکی از مهمترین نکات برای یک برنامه ریزی درسی پایبندی به برنامه و رها نکردن آن است. ایرادی ندارد که برنامه را تغییر دهید و آن را بهتر کنید ولی آن را رها نکنید. برای موفقیت در تحصیل باید پشتکار داشته باشید.
خیلی از افراد به محض آنکه برنامه اجرا نمی شود و یا مشکل کوچکی پیش آمده و برنامه درسی عقب می افتد آن را کنار می گذارند. حین اجرای برنامه درسی باید به آن پایبند باشید و تا زمانی که مشخص نشده است که برنامه مشکل اساسی دارد و باید برنامه ی دیگر ی جایگزین آن گردد، آن را کنار نگذارید.
یک برنامه درسی خیلی خوب هم تا زمانی که اجرا نگردد و عملی نشود تاثیری ندارد. شما در دوران تحصیل درسهای زیادی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی، عربی و ... دارید، کلاسهای مدرسه را باید بروید، در صورت لزوم در کلاسهای آموزش خصوصی در منزل و تدریس خصوصی باید شرکت کنید، به استراحت و تفریح هم باید بپردازید. انجام همه ی این موارد در کنار هم و موفقیت در انجام آنها به داشتن یک برنامه درسی خوب و در کنار آن پایبندی به انجام آن بستگی دارد.
بنابراین سعی کنید ثبات عمل داشته و به برنامه هایی که برای خود در نظر می گیرید پایبند بمانید.
تغییر برنامه درسی در صورت لزوم حین اجرای آن
اگر حین اجرای برنامه متوجه شدید که برنامه خیلی سنگین است، یا ساعات کاری ای که در نظر گرفته اید اصلا قابل انجام نیست و یا موردی را قبلا در نظر نگرفته اید و لازم است در برنامه بگنجد، آن را اصلاح کنید.
به عبارت دیگر، در اجرای برنامه درسی تان سخت گیری به خرج دهید ولی در عین حال انعطاف هم داشته باشید. وقتی برنامه درسی ای برای خودتان می نویسید ممکن است موردی را در نظر نگرفته باشید، یا جلسه تدریسی که دارید کنسل شود و یا مورد جدیدی پیش بیاید که باید آن را در برنامه قرار دهید. بنابراین در این موارد سعی کنید برنامه درسی خود را اصلاح نموده و دوباره آن را انجام دهید.
البته این به آن معنی نیست که برنامه را مرتبا تغییر داده و مرتبا آن را عقب بیندازید و تغییر دهید. بلکه هر جا که لازم شد و یا موردی از قبل در نظر گرفته نشده بود، آن را در برنامه قرار دهید.
منبع: ایران مدرس
