مهم ترین و موثرترین عوامل موفقیت در تحصیل

مهم ترین و موثرترین عوامل موفقیت در تحصیل در این بخش ذکر شده است. آیا موفقیت تحصیلی ارثی است - نتایج پژوهش دانشمندان به رهبری دانشگاه کینگز کالج لندن نشان از موروثی‌بودن بالای نمرات امتحانی داشته و اینکه ویژگی‌های تحت تاثیر ژنتیک مانند شخصیت، مشکلات رفتاری، خودباوری و نه فقط هوش بر این نمرات اثرگذار هستند.

در این تحقیق، دانشمندان 13 هزار و 306 دوقلوی 16 ساله را در «شورای تحقیقات پزشکی» که توسط پروژه «مطالعه رشد اولیه دوقلوهای انگلستان» (TEDS) حمایت مالی می‌شود، بررسی کردند. این مطالعه، دوقلوها را در طیفی از رفتارهای غیرشناختی و شناختی بررسی کرد و دانشمندان به نمرات «گواهی عمومی تحصیلات متوسطه» (GCSE) آن‌ها دسترسی داشتند. در مجموع، 83 مقیاس موردنظر در 9 حوزه هوش، خودباوری (اعتماد به قابلیت‌های تحصیلی خود)، شخصیت، سلامتی، محیط خانه، محیط مدرسه، سلامتی، مشکلات رفتاری گزارش‌شده از سوی والدین و مشکلات رفتاری خودگزارشی کودکان فشرده شدند.

دوقلوهای همسان در 100 درصد ژن‌هایشان و دوقلوهای غیرهمسان نیز در 50 درصد ژن‌هایشان شریک هستند. جفت‌های دوقلو دارای محیط یکسان یعنی خانواده، مدرسه و معلم یکسان بودند. با مقایسه‌کردن دوقلوهای همسان و غیرهمسان، محققان توانستند مشارکت‌های نسبی مولفه‌های محیطی و ژنتیکی را در تفاوت‌های آن‌ها تخمین بزنند. چون دوقلوهای همسان نسبت به دوقلوهای غیرهمسان در ویژگی خاص، بیشتر شبیه هم هستند، تفاوت‌های بین آن‌ها به خاطر ژنتیک و نه محیطشان هستند. «اوا کراپهول»، نویسنده ارشد این مقاله گفت: مطالعات پیشین نشان داده‌اند موفقیت تحصیلی موروثی است و در این تحقیق ما به دنبال کشف دلیل این موضوع بودیم.

وی ادامه داد: ما دریافتیم نقش موروثی‌بودن موفقیت تحصیلی، بیش از هوش است و موفقیت تحصیلی در واقع ترکیبی از بسیاری از ویژگی‌هایی است که در سطوخ مختلف به ارث برده می‌شوند، بنابراین لذت‌بردن از یادگیری تحت تاثیر ژنتیک است. محققان دریافتند که قابلیت به ارث‌برده‌شدن نمرات GCSE، شصت و دو درصد بود. ویژگی‌های فردی بین 35 تا 58 درصد موروثی بوده و هوش بالاترین ضریب موروثی‌بودن را داراست و در مجموع، 9 حوزه موردتحقیق مسئول 75 درصد به ارث‌بردن نمرات GCSE بودند. قابلیت‌ موروثی بودن توضیح می‌دهد که تفاوت‌های بین کودکان تا چه حد می‌تواند به تفاوت‌های دی‌ان‌ای آن‌ها در جمعیتی خاص و در زمانی خاص نسبت داده شود. با این حال، کشف این موضوع که موفقیت تحصیلی ارثی است بدین معنا نیست که معلمان، والدین و مدارس نقش مهمی ایفا نمی‌کنند.

منبع: بهارنیوز

---------------------------------------------------------

پیشنهاد ویژه ایران مدرس: نکات مهم در برنامه ریزی درسی و تحصیلی برای موفقیت در تحصیل

تحصیلات پدر موثرترین عامل موفقیت تحصیلی فرزندان

با شروع سال تحصیلی جدید و اهمیت موفقیت تحصیلی کودکان می‌توان از عوامل مختلفی در این زمینه یاد کرد که موثرترین آنها تحصیلات پدر است.

به گزارش ایسنا، بر اساس تحقیقات صورت گرفته در انگلیس کارشناسان آموزشی ادعا کردند که سطح تحصیلات پدر، میزان موفقیت آینده فرزند را در مدرسه مشخص می‌کند. طبق آمارهای به دست آمده، احتمال موفقیت در دوران مدرسه در کودکانی که پدرانشان تحصیلات بالایی ندارند 7.5 برابر کمتر از کودکانی است که پدرانشان سطح تحصیلات بالاتری دارند.

به نقل از گاردین، این موضوع در مورد سطح تحصیلات مادر به این شدت نیست. در واقع کودکانی که مادرانشان تحصیلات پایین‌تری دارند، احتمال موفقیتشان یک سوم کودکانی با مادران تحصیلکرده است. این تحقیقات همچنین حاکی از آن است که تحصیلات پایین از عوامل بروز فقر در انگلیس است و احتمال فقر در کسانی که تحصیلات پایین تری دارند پنج برابر تحصیلکرده‌ها است.

همچنین شواهد حاکی از آن است که چرخه فقر و تحصیلات پایین به علت بی‌انگیزگی در میان خانواده‌های فقیر است و در این خانواده‌ها والدین در خصوص تحصیلات فرزندان توقعات کمی دارند و در کمک به آنها ناتوان هستند. تحقیقات پیشین بر ارتباط میان تحصیلات والدین و فرزندان تاکید می‌کرد اما تاثیر سطح تحصیلات پدر در این زمینه شناسایی نشده بود. در واقع این گزارش نشان می‌دهد که تحصیلات پایین به چه میزان در ایجاد چرخه فقر و ناکامی در تحصیلات در میان نسل‌های مختلف تاثیرگذار است.

منبع: تابناک

----------------------------------------------------------

پیشنهاد می شود مقاله چگونه در امتحان موفق تر عمل کنیم و نمره خوبی بگیریم؟ را هم بخوانید.

عوامل موفقيت در تحصيل - بخش اول

هر انسان خردمندي به دنبال موفقيت و بالندگي است. اما چه بسا با اصول و روش هاي موفقيت آشنا نباشد. در اين نوشتار سعي خواهيم كرد دانشجويان و دانش آموزان گرامي را با عوامل موفقيت در تحصيل آشنا مي كنيم.

1. تعيين هدف

خردمندان جهان و صاحبان عقل و انديشه، در هر كاري هدفي را تعقيب مي كنند. تحصيل و مطالعه نيز همانند هر فعاليت ديگري بايد از هدفمندي برخوردار باشد. هر فردي ابتدا بايد به اين سؤالات پاسخ دهد: چرا به تحصيل ادامه مي دهد؟ چرا مطالعه مي كند؟ چرا به دنبال تحصيلات عالي است؟ به كجا مي خواهد برسد؟

برخورداري از هدف، باعث تحرّك و انگيزه بيشتر در افراد مي شود و آنان را در پيمودن مسيرهاي دشوار ياري مي كند؛ اعتماد به نفس آنان را بالا برده، انرژي رواني آنان را افزايش مي دهد. به ويژه اگر هدفي مقدس و الهي داشته باشند، مي توانند با ياري جستن از قدرت الهي و با تلاش و كوشش خستگي ناپذير به راه خود ادامه دهند و شهد شيرين پيروزي را براي خود و خانواده به ارمغان بياورند.

هر هدف ارزشمند و مهم، بايد داراي سه جزء اصلي «مالكيت»، «واقع بيني» و «انعطاف پذيري» باشد كه در ادامه آنها را از نظر مي گذرانيم:

الف) مالكيت: نخستين مشخصه هر هدف مهم، اين است كه از صميم قلب بخواهيد و تمايل داشته باشيد به آن برسيد. اگر دوستي به شما بگويد: «اين كاري است كه فكر مي كنم اگر انجامش بدهي مفيد و ثمربخش خواهد بود»، نمي توان آن را هدف شخصي در نظر گرفت، بلكه اين كار براي خشنود كردن ديگري است! اما اگر خودتان از دل و جان بخواهيد كاري را انجام دهيد، آن وقت مي توان آن را هدف فردي و شخصي تلقي كرد و مطمئناً به آن هدف خواهيد رسيد. [1] به عبارت ديگر بايد مالك هدف خودتان باشيد و شخصاً آن را برگزيده باشيد و براي آن ارزش قايل شويد.

ب) واقع بيني: وقتي هدفي را براي خود تعيين مي كنيد، نه تنها آنچه را مي خواهيد، بلكه آنچه را واقعاً مي توانيد بدان نايل شويد، در نظر بگيريد. بايد توجه كنيد هدف نهايي تا چه حدّ دست يافتني و تحقق پذير است؛ يعني بهتر است از خود بپرسيد: «آيا توانايي ذهني و جسمي و نيز استعداد كافي براي دستيابي به هدف خود را دارم؟ آيا منابع كافي، مانند زمان و ساير امكانات را در اختيار خواهم داشت؟ آيا عوامل ديگري هم هستند كه مانع رسيدن من به هدف مورد نظرم بشوند؟ اگر اين گونه است، براي غلبه بر اين موانع چه كاري مي توانم انجام دهم؟»[2] البته بايد توجه داشته باشيد واقع بيني به اين معنا نيست كه در مقابل مشكلات خود، تسليم شويد و هدف نهايي را رها كنيد.

ج) انعطاف پذيري: سومين موردي كه براي تعيين يك هدف اهميت دارد، اين است كه انعطاف پذير باشيد؛ يعني بايد بخواهيد و بتوانيد هدف مورد نظر را دائماً ارزيابي، اصلاح يا تعديل كنيد. از آنجا كه اوضاع و شرايط مرتب در حال تغيير است و موانع پيش بيني نشده اي بر سر راه ظاهر مي شوند، براي نيل به هدف بايد به طور واقع گرايانه، آمادگي مواجهه با تغييرات و موانع را داشته باشيد و هر گونه تغييري را كه در راه رسيدن به هدف، ضروري مي بينيد، بپذيريد. [3] مثلاً اگر هدف شما شركت در رشته رياضي و فيزيك و تحصيل در يكي از رشته هاي مربوط به آن بود و بر اثر موانع پيش بيني نشده اي از شركت در اين رشته محروم شديد، نبايد كاملاً از تحصيل منصرف شويد، بلكه به دنبال هدفي كه از اولويت دوم برخوردار بوده، برويد.

2. برنامه ريزي

دومين عامل براي موفقيت تحصيلي، برنامه ريزي است كه قصد داريم مفصل تر به آن بپردازيم؛ زيرا نقش آن در موفقيت بيشتر از عوامل ديگر است.

هر يك از ما در طول شبانه روز، فرصت ها و لحظاتي داريم كه گاه بي ثمر و بي بهره مي ماند. هر فرد ممكن است ساعاتي را براي كار و مطالعه و ساعاتي را براي خواب و ساعاتي را براي خريد منزل، ميهماني، ورزش، صحبت هاي دوستانه، عبادت و... بگذارد، اما در ميان اين برنامه ها، لحظات و دقايقي وجود دارد كه بيهوده تلف مي شود؛ با جمع اين دقيقه ها و ضرب آنها در ايام هفته يا سال، به ارقام قابل ملاحظه اي دست مي يابيم. براي مثال چيده شدن سفره و آماده شدن ناهار و شام، پنج تا ده دقيقه طول مي كشد. همچنين دقايقي كه در مسير خانه تا مدرسه، دانشگاه يا محل كار صرف مي شود، همه اين لحظه ها قابل استفاده است. بعضي مواقع اتلاف وقت فراتر رفته، گاه به ساعت ها مي رسد. براي مثال استاد يك درس، به موقع در كلاس حاضر نمي شود و يا اصلاً نمي آيد و كلاس به تعطيلي مي كشد و حتي گاهي طول مسير منزل تا دانشگاه يا مدرسه يا محل كار به اندازه اي طولاني است كه ساعات زيادي را به خود اختصاص مي دهد. همه اين فرصت ها قابل استفاده است و شايد شنيده باشيد كه مرحوم آيت اللّه گلپايگاني در دقايقي كه استاد با تأخير به كلاس مي آمد، نصف قرآن را حفظ كرد و شايد اين را هم شنيده ايد كه بزرگي در ترافيك و پشت چراغ قرمزهاي شهرشان، قسمتي از نهج البلاغه را حفظ كرد و يا شخص ديگري در اين فرصت ها، مقدار زيادي از زبان عربي يا فرانسه را آموخت.

اين داستان نيز شنيدني است:

دانشمندي فكر كرد هر وقت پسرش او را براي شام يا ناهار فرا مي خواند، او بي درنگ حاضر مي شود، ولي بايد مدتي منتظر بماند تا سفره چيده شود و غذا مهيا گردد. او با خودش گفت: اين لحظات را اگر جمع كنم، ساعات زيادي را تشكيل مي دهد كه مي تواند براي من مفيد باشد. او از آن روز تصميم گرفت در اين وقت ها هر روز چند صفحه اي كتاب مطالعه كند. او به اين كار ادامه داد تا اينكه بعد از مدتي فهميد حاصل اين مطالعات، كتاب بزرگي مي شود؛ آن را به رشته تحرير درآورد و نام آن را «پنج دقيقه هاي قبل از غذا» گذاشت.

البته لازم نيست در اين فرصت ها هميشه كارهاي فكري يا حفظ كردني انجام دهيم، بلكه استفاده از اين فرصت هاي مرده و بيهوده ـ كه زياد هم هست ـ مي تواند جنبه تفريحي و آموزشي داشته باشد و يا به مطالعه خاطرات، حل جدول، طرح معما، حفظ كلمات قصار بزرگان، يادگيري طنز، حديث هاي كوتاه و... اختصاص يابد.

سعدي شيرين سخن مي گويد:

سعديا دي رفت و فردا همچنان موجود نيست

در ميان اين و آن، فرصت شمار امروز را

از مباحث قابل توجه و مورد نياز در بحث برنامه ريزي و يكي از چيزهايي كه براي جوانان از اهميت ويژه برخوردار است، بحث «برنامه ريزي تحصيلي» است. درباره اين بحث سؤالات جدّي و بسياري از ناحيه دانش آموزان، دانشجويان، دانش پژوهان و طلاب علوم ديني مطرح است. سؤالاتي از قبيل: مراد از برنامه ريزي به ويژه برنامه ريزي تحصيلي چيست؟ آيا در اسلام توصيه اي درباره برنامه ريزي وجود دارد؟ چگونه از وقتمان بهترين بهره را ببريم؟ چگونه برنامه ريزي كنيم تا گرفتار كمبود وقت نشويم؟ زمان و مكان مناسب براي مطالعه كدام است؟ چرا بسياري از مواقع با وجود برنامه ريزي ايي كه داشته ام، نتوانستم به هدفم برسم؟ و سؤالاتي از اين دست كه بنا داريم در اين فصل به بيشتر آنها پاسخ بدهيم.

اهميت برنامه ريزي

در سطرهاي گذشته، مثال ها و نمونه هايي از اتلاف وقت بيان شد، ولي مي توان قدم را فراتر گذاشت و افرادي را معرفي كرد كه در زندگي برنامه خاصي براي هيچ يك از روزها و شب هاي خود ندارند و نه تنها دقيقه ها و ساعاتي را تلف مي كنند، بلكه براي ماه ها و سال هاي خود نيز برنامه ريزي نكرده اند. حتي كساني هستند كه با وجود مشغول بودن به تحصيل، برنامه ريزي صحيح تحصيلي ندارند.

كارِ بدون برنامه، تحصيل بدون برنامه و زندگي بدون برنامه و خط مشي مشخص، سرانجام خوبي ندارد و انسان نمي تواند به هدف هاي مادي، معنوي و علمي برسد. مگر ممكن است بدون نقشه و برنامه ريزي به موفقيت دست يافت؟! و آيا شما فردي را سراغ داريد كه در زندگي، بدون حساب و كتاب و بدون داشتن طرح و برنامه اي بتواند به كاميابي و مقصد برسد؟! برنامه ريزي، اسكلت و پايه اساسي كارها و خواسته هاي انسان است و بدون آن هيچ كاري سامان نمي يابد.

فرصت هاي زندگي با سرعت سپري مي شود و طولي نمي كشد كه روزگار جواني و روزگار نشاط و بالندگي نيز به ميان سالي و كهن سالي منتهي مي شود. فرصت ها غنيمت است و سزاوار است از دوران پويايي و آمادگي جواني، بهره كافي برده شود. دكارت فيلسوف غربي، درباره فرصت هاي جواني مي گويد:

استعداد چيزي است كه در جواني پيدا مي شود. اگر آن را تربيت كرديد و درصدد تقويت آن برآمديد، مانند بذري كه در مزرعه خوب كاشته شده باشد، محصول خواهد داد؛ اگر آن را به حال خود گذاشتيد و تربيت نكرديد، مانند تخمي كه در زمين شوره زار افتاده باشد، از بين مي رود و محصول نمي دهد. [4]

دريغ فرّ جواني، دريغ عمر لطيف

دريغ صورت نيكو، دريغ حُسن جمال

كجا شد آن همه خوبي؟ كجا شد آن همه عشق

كجا شد آن همه نيرو؟ كجا شد آن همه حال

(كسايي)

حضرت علي† درباره ارزش فرصت هاي زندگي مي فرمايند: «حاصل از دست دادن فرصت ها، غم و اندوه است». [5] همچنين حضرت در جاي ديگر فرمودند: «شديدترين و سخت ترين غصه ها و افسوس ها به خاطر از دست دادن فرصت ها و لحظات طلايي عمر خواهد بود». [6]

راه دنيا، ز بهر رفتن توست

نه ز بهر فراغ و خفتن توست

امام حسين† در ضمن حديثي ارزشمند و بسيار پندآموز مي فرمايند: «اي انسان! تو همواره از زماني كه پاي به عالم وجود و دنيا گذاشته اي، در حال از دست دادن گران بهاترين نعمت خداوند، يعني عمرت هستي. پس، از اين نعمت كه در اختيار توست، براي زماني كه در مقابل نامه عملت بايد پاسخ گو باشي، بهره گير. به درستي كه انسان مؤمن خوشه چين اعمال صالح است و از فرصت هاي زندگي استفاده بهينه و مطلوب مي كند و انسان كافر فقط به فكر لذات زودگذر دنيوي است.» [7]

بزرگي گفته است: «بزرگ ترين فن زندگي، استفاده از فرصت هاي بي نظير است كه بر ما مي گذرد». [8]

نگه دار فرصت كه عالم دمي است

دمي پيش دانا به از عالمي است

سكندر كه بر عالمي حكم داشت

در آن دم كه مي رفت عالم گذاشت

(سعدي)

هرچه بيني در جهان دارد عوض

گر عوض حاصل تو را گردد غرض

بي عوض داني چه باشد در جهان

عمر باشد، عمر، قدر آن بدان

(شيخ بهايي)

مطالعه این مقاله هم مفید است: توصیه هایی برای امتحانات، توصیه های قبولی در امتحان

اين نگاه به دنيا و فرصت هاي آن، باعث تحريك و بيداري انسان شده، او را همانند مسافري كه هر آن بانگ رحيل و نداي كوچ برايش سر داده اند و او را به مسافرتي طولاني دعوت مي كنند، براي سفر آماده مي كند.

مفهوم برنامه ريزي

برنامه ريزي از لحاظ مفهوم شناسي، از جمله واژگاني است كه هر فردي هم مي داند چيست و هم نمي داند.

اگر به كتاب هايي كه درباره برنامه ريزي نوشته شده نگاهي بيندازيم، متوجه خواهيم شد تعاريف زيادي درباره برنامه ريزي شده است كه بعضي از آنها چندان قابل قبول نيست و بعضي نيز با اهداف بحث ما سازگاري ندارد. به نظر، بهترين تعريفي كه مي توان از برنامه ريزي ارائه داد، چنين است: «پيش بيني خردمندانه و تنظيم فعاليت ها و بررسي نيازمندي ها در مدت زمان (شبانه روز، هفته، ماه و سال) بر اساس اولويت ها و متناسب با توان، استعداد و خواسته خود».

برنامه ريزي در حوزه ها و ابعاد مختلف زندگي مطرح است؛ شما نمي توانيد نمونه اي بياوريد كه به برنامه ريزي نياز نداشته باشد. خانه داري، آشپزي، مطالعه، كار، خريد، كشاورزي و... همه و همه به برنامه ريزي نياز دارند. گرچه برنامه ريزي، حوزه ها و ابعاد گوناگوني دارد (فردي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي)، ولي هدف ما از برنامه ريزي در اين بحث، بيشتر معطوف به زندگي فردي و اجتماعي، به ويژه تحصيلي است.

برنامه ريزي در زندگي فردي و اجتماعي از اهميت مضاعفي برخوردار است؛ زيرا زندگي فردي و اجتماعي نسبت به ابعاد ديگر زندگي، اساسي تر و پايه اي تر است. قطعاً دانش آموزي به منزلت و موفقيت دانشجويي و فارغ التحصيلي مي رسد كه با برنامه ريزي صحيح و حساب شده و با مطالعه عميق، مسير را طي كرده باشد. ورزش كار، تاجر، هنرمند، كارگر و معلم، همه و همه زماني مي توانند در كارشان پيروز شوند كه در كارهاي خود برنامه ريزي داشته باشند. البته ممكن است بگوييد افرادي هستند كه در زندگي خود برنامه اي ندارند، ولي موفقيت هاي بسياري هم به دست آورده اند. در پاسخ بايد گفت: ممكن است گاهي اوقات اين گونه باشد، ولي اين موارد استثنا و اتفاقي هستند و مثل رهاكردن تير در تاريكي است كه ممكن است به هدف بخورد، يا نخورد؛ ضمن آنكه همان افرادي كه بدون برنامه ريزي به موفقيت هايي مي رسند، در صورت برنامه ريزي، از موفقيتي صدچندان برخوردار خواهند شد.

پي نوشت ها:

[1]]. رجينا هلير و همكاران، مهارت هاى يادگيرى، ترجمه فاطمه فاضلى و همكاران، ص125.

[2]. همان، ص126.

[3]. همان، ص127.

[4]. غلامحسين ذوالفقارى، رهنمون، ص248.

[5]. اِضاعَةُ الفُرصَةِ غُصّةٌ (محمدى رى‌شهرى، ميزان الحكمه، ج3، ص2399، ح15799).

[6]. أشدُّ الغُصَصِ فَوتُ الفُرَصِ (همان، ح15803).

[7]. يابنَ آدم! إنّك لَم تَزَل فى هَدمِ عُمرِك مُنذُ سَقَطتَ مِن بَطنِ اُمِّك، فَخُذ مِمّا فی يَدَيك لِما بَينَ يَدَيك؛ فإنّ المُؤمِنَ يَتَزَوّدُ وَ الكافِرُ يَتَمَتَّعُ (همان، ص2398، ح15792).

[8]. غلامحسين ذوالفقارى، رهنمون، ص801.

نويسنده : علي احمد پناهي

منبع: پرسمان

------------------------------------------------------------

پیشنهاد می کنیم مقاله چگونه در امتحانات نهایی نمره 20 بگیریم را هم مطالعه نمائید.

عوامل موفقيت در تحصيل - بخش دوم

مراحل و چگونگي برنامه ريزي

وقتي سخن از برنامه ريزي به ميان مي آيد، برخي افراد از عدم موفقيت در برنامه خود، گله مي كنند و مي گويند: «برنامه ريزي كرديم، ولي پيشرفتي در كار و تحصيلمان حاصل نشد و به هدف خود نرسيديم!» بايد به اين گونه افراد يادآور شد: هميشه بايد در برنامه ريزي، اصولي را رعايت و از اموري اجتناب كرد، وگرنه نمي توان اين برنامه را برنامه اي پايدار و مفيد دانست. در ادامه به چند عنصر اساسي در برنامه ريزي اشاره مي كنيم:

الف) تعيين هدف

برنامه ريزي صحيح، هنگامي امكان پذير است كه هدف، به خوبي تعيين و تعريف شده باشد و بايد تصوير روشني از آن وجود داشته باشد تا كارها و تلاش هاي لازم، در راستاي رسيدن به آن هدف انجام شود. اهداف مي توانند بلندمدت و كوتاه مدت باشند و حتي هدف كوتاه مدت را مي توان به گام هاي كوچك تر تقسيم كرد؛ مثلاً اگر هدف بلندمدت، رسيدن به تحصيلات عالي و گرفتن درجه دكتري است، مي توان هدف كوتاه مدت را ورود به دانشگاه و هدف هاي كوچك تر را قبولي در هر سال تحصيلي و ترم تحصيلي قرار داد و براي رسيدن به آنها تلاش كرد.

در تعيين اهداف بلندمدت و كوتاه مدت بايد به نكاتي توجه كرد: 1. هدف هاي مياني و نهايي به صورت دقيق، مشخص و قابل ارزيابي باشد؛ 2. از مشاوره كردن با افراد آگاه دريغ نشود؛ 3. مدت زمان رسيدن به هر كدام از اهداف به صورت اجمالي مشخص باشد؛ 4. در برنامه ريزي هفتگي و ماهيانه، به خواسته ها و نيازهاي شخصي و خانوادگي و تفريحات نيز توجه شود؛ 5. به توانايي، استعداد، ذوق و علايق و ساعاتي كه در اختيار داريم، توجه شود؛ 6. بيش از اندازه و بيرون از حدّ توانايي خود برنامه ريزي نكنيم.

انديشمندي مي گويد: «بايد هدف خود را بر واقعيات بنا كنيم». و سنايي غزنوي درباره هدفمندي، سروده است:

گوهر بي صدف درون دل است

صدف بي گهر درون گِل است

قيمت دُر نه از صدف باشد

تير را قيمت از هدف باشد

ب) رعايت اولويت

در ميان كارهايي كه براي انسان پيش مي آيد، برخي در اولويت درجه يك و برخي در مرتبه اي پايين تر قرار دارند؛ به عبارت ديگر، بعضي كارها ارزش و سود بيشتري نسبت به كارهاي ديگر دارند ـ لذا در برنامه ريزي بايد به اولويت ها توجه كرد تا در موقع تزاحم، به برنامه و كاري كه ارزش بيشتر دارد و به انرژي و نشاط بيشتري نياز دارد، پرداخته شود. اگر برنامه ريزي بر اساس اولويت صورت نگيرد، چه بسا كارهاي اساسي و ضروري زمين بماند و به كارهاي جنبي و غير ضروري پرداخته شود. مثلاً ممكن است دانشجويي در طول ترم، براي خودش اين برنامه ها را در نظر بگيرد: گذراندن واحدهاي درسي مربوطه، همكاري با كانون هاي فرهنگي و ورزشي، همكاري در اداره خوابگاه، شركت در اردوهاي تفريحي و فرهنگي و مانند آن. بنابراين اگر اولويت بندي نكند، ممكن است زمان بهينه و مفيد خود را صرف همكاري با كانون فرهنگي و اردوها كه از اولويت كمتري برخوردارند، بكند و براي درس خواندن كه اولويت اول است، وقت كافي و مفيد نداشته باشد. اميرالمؤمنين علي† درباره اهميت اولويت بندي در كارها مي فرمايند: «كسي كه به غير مهم مشغول شود، مهم تر را از دست مي دهد». [1]

ج) نظم و پايداري

تأثير نظم و پايداري در زندگي و آثار مفيد آن، بر كسي پوشيده نيست. نظم و استقامت در زندگي از اصولي است كه موقتي نبوده، همواره در زندگي جاري و ساري است. بدون نظم و پايداري بسياري از امور به سامان نمي رسد و يا ديرتر به سامان مي رسد. در اين ميان اهميت نظم، مضاعف است. اگر با نگاهي دقيق به پديده هاي جهان بنگريم، متوجه خواهيم شد تمام كارها و امور جهان بر اساس نظمي دقيق اداره مي شوند. آيا تا به حال ديده شده خورشيد مقداري ديرتر طلوع كند يا زودتر غروب كند؟ آيا تا به حال ماه و ستارگان با هم برخورد كرده اند؟ همه امور عالم بر اساس نظم و تدبير است.

در آموزه هاي ديني بر اهميت نظم در زندگي سفارش شده است؛ اين امر مورد تأكيد اولياي دين اسلام بوده است. اميرالمؤمنين علي† در آخرين لحظات زندگي، پيروان خود را به دو امر مهم و حياتي ـ كه حقيقتاً عامل پيروزي و موفقيت است ـ سفارش مي كند. ايشان مي فرمايند: «شما را به دو چيز مهم سفارش مي كنم: پرهيزكاري و رعايت حدود الهي و نظم در كارها». [2]

در سرگذشت امام خميني€ نوشته اند: ايشان فوق العاده به نظم اهميت مي دادند، به طوري كه حتي در مشرف شدن به زيارت نيز به آن توجه داشتند و مردم نجف ساعت خود را با ورود ايشان به حرم حضرت اميرالمؤمنين† تنظيم مي كردند.

استقامت و ثبات قدم در هر كاري نيز جزو شرط هايي است كه در به نتيجه رسيدن آن كار نقش بسياري دارد. انساني موفق خواهد بود كه در اجراي برنامه اي كه دارد، پافشاري و مقاومت كند. اگر انسان بهترين برنامه ريزي را بكند، ولي در آن پافشاري و استقامت نداشته باشد، آن كار به ثمر نخواهد رسيد. ثبات قدم و پشتكار نه تنها افراد را به سوي پيشرفت و ترقي مادي رهنمون مي سازد، بلكه فشارهاي روحي را كاهش داده، اعتماد به نفس انسان را بالا مي برد.

د) يادداشت برنامه ها

برنامه ريزي زماني درست اجرا مي شود كه عناصر آن را به ياد داشته باشيم و بدانيم در هر روز و هر ساعت چه كارهايي بايد انجام دهيم. به اين منظور مي توانيم دفترچه يادداشتي به همراه داشته باشيم و برنامه هاي خود را در آن يادداشت كنيم. مثلاً سه ساعت مخصوص مطالعه و يك ساعت ورزش؛ يك ساعت استراحت بين روز و يك ساعت تماشاي تلويزيون. سعي كنيم هر شب قبل از خواب برنامه هاي خود را مرور كنيم و ببينيم تا چه اندازه در انجام آنها موفق بوده ايم و چنانچه برنامه اي داراي نقص است، نقص آن را برطرف كنيم.

هـ) شناخت هدردهنده هاي وقت

گاهي تصميم جدي مي گيريم آن طور كه برنامه ريزي كرده ايم، عمل كنيم و هيچ خللي در آن برنامه راه ندهيم، اما كارها به شكلي كه برنامه ريزي كرده ايم پيش نمي رود؛ يعني در آن وقفه ايجاد مي شود و بعضي فرصت ها هدر مي رود. در پاره اي از اين مشكلات، خودمان مقصريم، اما در بخشي از اين مشكلات، اين اطرافيان و مسائل ديگر هستند كه وقت ما را هدر مي دهند.

رايج ترين هدردهنده هاي وقت عبارتند از: مهمان هاي ناخوانده، سر و صداي همسايه ها، هم اتاقي، تلفن ها، صداي تلويزيون و جر و بحث هاي بي ثمر فردي و خانوادگي. براي كنترل و حذف هدردهنده هاي وقت، مي توان اين توصيه ها را به خاطر داشت: 1. محل خاصي براي مطالعه داشته باشيم؛ 2. تلفن را قطع كنيم؛ 3. «نه گفتن» را بياموزيم و در كمال شجاعت و ادب به دوست خود بگوييم كار دارم؛ 4. تفريحات خود را تنظيم كنيم؛ 5. در هنگام مطالعه، تلويزيون، رايانه و ضبط صوت را خاموش كنيم.

آفات برنامه ريزي

هر فعاليت و هر برنامه اي كه در زندگي اجتماعي و فردي انجام مي گيرد، مي تواند آسيب هايي نيز داشته باشد. اگر به اين آسيب ها توجه شود و در فعاليت ها مدّنظر قرار گيرند، بازدهي كارها و درصد موفقيت آنها، بيشتر خواهد شد. برنامه ريزي نيز به عنوان يك فعاليت، از اين قانون مستثنا نيست و آسيب هايي آن را تهديد مي كند. نمونه هايي از آسيب هاي برنامه ريزي عبارتند از:

1. آشنايي نداشتن با اهميت برنامه ريزي؛

2. بي نظمي؛

3. تنبلي و بي حوصلگي؛

4. پذيرش درخواست ها و خواهش هاي بي جا؛

5. پرحرفي و بيهوده گويي؛

6. اهمال كاري و كار امروز را به فردا افكندن؛

7. ناآشنايي و بي اعتمادي به توانايي ها و استعدادهاي خويش؛

8. مسافرت هاي بي مورد و خارج از برنامه؛

9. خستگي؛

10. رفاه زدگي افراطي؛

11. ناتواني در تصميم گيري؛

12. آرمان گرايي؛

13. سخت گيري در برنامه ريزي. [3]

برنامه ريزي براي مطالعه

در مطالعه نيز، لزوم برنامه ريزي و تلاش براي رسيدن به هدف تعيين شده، مسئله اي روشن و بديهي است. برنامه ريزي در تحصيل و مطالعه، در قالب برنامه هاي كوتاه مدت و درازمدت، امري لازم و ضروري است. رسيدن به مدارج عالي علمي و تحصيلي، نيازمند برنامه بلند مدت است تا فرد در گذر زمان با گذراندن سطوح مختلف تحصيلي، خود را به آن هدف مطلوب برساند، اما تحقق اهداف بلند مدت در گرو تنظيم برنامه هاي كوتاه مدت و ميان مدت است؛ يعني هر دانش آموز و دانشجويي بايد براي سال تحصيلي خود برنامه ريزي كند و در ضمن آن سال، براي هر ترم تحصيلي خود برنامه منظمي داشته باشد و اهداف هر ترم را با برنامه هاي هفتگي و روزانه محقق سازد.

ويژگي هاي يك برنامه ريزي تحصيلي خوب

يك برنامه ريزي صحيح و موفق بايد قابل اجرا باشد و انگيزه فرد را براي تحصيل و مطالعه بيشتر، تحريك كند و نشاط و شادابي او را حفظ كند. بنابراين بايد از ويژگي هاي ذيل برخوردار باشد.

الف) برنامه ريزي توسط خود فرد صورت گيرد: از آنجا كه هر فرد از نقاط قوت و ضعف خود شناخت دقيق دارد، بهتر مي تواند يك برنامه مفيد براي خود تنظيم كند. ارائه برنامه اي كلي توسط مؤسسات براي خواندن دروس نمي تواند دربردارنده نتايجي سودمند باشد. هر فردي بايد خودش برنامه ريزي كند. البته هر كس مي تواند با مشاوره با والدين و افراد آگاه، در كسب اطلاعات و برنامه ريزي خود، از آن استفاده كند، اما برنامه را بايد خودِ فرد، با توجه به حجم دروس و ضعف خود در يك درس و قوتش در دروس ديگر، تنظيم كند.

ب) واقع گرايانه باشد: هر فردي بايد با توجه به هوش و استعداد، امكانات و زمان مورد نياز براي مطالعه يك موضوع، برنامه ريزي كند. برنامه هاي بلندپروازانه هرگز به نتيجه نمي رسند. اگر فردي در گذشته برنامه ثابت و مشخصي نداشته است، بايد زمان هاي كوتاهي را براي مطالعه در نظر بگيرد و بعد از اين مدت كوتاه، يك استراحت چند لحظه اي داشته باشد و دوباره مشغول مطالعه شود. بنابراين ميزان مطالعه را بايد به گونه اي تعيين كرد كه خود را ملزم و مقيد به انجام آن بدانيم.

ج) همراه بودن با تشويق و تنبيه: يك برنامه خوب بايد ضمانت اجرا داشته باشد. از پيشرفت خوب و به موقع آن، بازخورد و تشويقي نصيب مجري شود و به واسطه عدم اجراي صحيح و به موقع آن، فرد از مزايايي محروم شود. از ساده ترين تشويق ها و تنبيه هايي كه مي توانند در اين زمينه كارساز باشند مي توان به: تشويق خود با ايجاد فرصت براي تماشاي يك برنامه تلويزيوني و يا گفت وگو با يك دوست و يا خوردن چاي و ميوه و شيريني، پس از اجراي موفقيت آميز برنامه روزانه و مطالعه دروس، مطابق با برنامه تعيين شده و همچنين تنبيه خود با محروميت از تماشاي برنامه مورد نظر خويش و يا ساير مسائل مادي براي زماني كه طبق برنامه عمل نشده است، اشاره كرد. [4]

د) پيش بيني كارهاي غيرمنتظره: گاهي اوقات، كارهاي غيرمنتظره و مسائلي پيش مي آيند كه اگر براي آنها زماني در نظر گرفته نشده باشد، تمام برنامه شما را به هم مي ريزد و شما را با مشكل مواجه مي سازد. اين كارها نيازمند پيش بيني وقت لازم است. به اين منظور مي توان وظايف روزانه را طبقه بندي و اولويت بندي كرد و در صورت مواجه شدن با كارهاي غيرمنتظره، از انجام دادن كارهايي كه در اولويت اول نيستند، چشم پوشي كرد. چنانچه كارهاي غيرمنتظره به نحوي باشند كه تمام روز را به خود اختصاص دهند، بايد كارهاي درجه اول امروز را در وقت كارهاي درجه دوم فردا انجام داد. با اين تدابير، خللي در برنامه هاي درجه يك ايجاد نمي شود؛ مثلاً اگر به علت عقد و ازدواج بستگان يا دوستان نتوانستيد برنامه درسي امروز را كه اولويت اول است، انجام دهيد، بايد آن را جايگزين برنامه درجه دوم فردا كنيد.

پيامدهاي برنامه ريزي موفق

اگر براي خودتان هدفي ترسيم كرده ايد و رسيدن به آن هدف براي شما مهم و باارزش است، تصميم بگيريد به هر صورتي شده به اهداف خود دست يابيد و موانع موجود را از سر راه برداريد. نزديك ترين راه براي رسيدن به مقصود، برنامه ريزي كارها طبق يك جدول زمان بندي شده است. اگر چنين برنامه اي براي خود تنظيم كرده باشيد، موفقيت هاي مختلفي نصيب شما خواهد شد كه در ادامه به بعضي از آنها اشاره مي كنيم:

الف) استفاده بهينه از وقت و امكانات: افرادي كه داراي برنامه هستند، از وقت، توانايي و امكانات خود هوشمندانه استفاده مي كنند و از به هدر رفتن اوقات، امكانات و فرصت ها جلوگيري مي كنند.

ب) رفع اضطراب و نگراني: برنامه ريزي به شما كمك مي كند تكاليف خود را با توجه به حجم برنامه يا دروس و زماني كه در اختيار داريد، تقسيم بندي مناسب كنيد و با آرامش خيال به مطالعه آنها بپردازيد. شايد بسياري از شما جوانان تجربه كرده ايد كه با اعلام زمان امتحانات، دچار اضطراب و نگراني مي شويد و نمي دانيد چگونه حجم زياد درس ها را در اين فرصت كم مطالعه و مرور كنيد، اما كساني كه از قبل برنامه ريزي كرده اند و خود را براي چنين روزهايي آماده ساخته اند، هيچ گاه با مطالعه حجم عظيم درس ها مواجه نمي شوند.

ج) ايجاد انگيزه و علاقه: كساني كه برنامه دارند و هر درس را در زمان خودش مطالعه مي كنند و آن را به خوبي ياد مي گيرند، زمينه بهتري براي يادگيري درس هاي جديد پيدا مي كنند و با ميل و رغبت در سر كلاس حاضر مي شوند؛ برخلاف اين گونه، كساني كه بدون برنامه هستند و درس هايشان روي هم انباشته مي شود، اين مسئله، يادگيري آنها را دچار مشكل مي كند و در نتيجه نسبت به درس و مدرسه احساس عقب افتادن و ضعيف بودن و تنفر پيدا مي كنند.

د) ايجاد نظم در كارها: برنامه ريزي، موجب نظم در انجام كارهاي روزانه فرد مي شود؛ زيرا بسياري از دانش آموزان وقتي تصميم مي گيرند درس بخوانند، نمي دانند چه درسي را بخوانند يا چه مقدار از كتاب را تا چه مدت مطالعه كنند. ازاين رو مدتي را صرف فكر كردن در مورد موضوع مطالعه مي كنند و گاهي آن قدر خود را سرگرم مطالعه يك درس مي كنند و به اصطلاح وقت كشي مي كنند كه از موضوعات ديگر باز مي مانند، اما كساني كه برنامه دارند، مي دانند چه درسي را مطالعه كنند و تا چه مدت زماني آن را بخوانند. همين امر در برقراري نظم تحصيلي آنان بسيار مؤثر است.

راهکارهای عملی و کاربردی برای موفقیت در امتحانات مدرسه و دانشگاه

3. حضور فعال در كلاس درس

بخش عظيمي از موفقيت تحصيلي، به حضور فعال در كلاس درس بستگي دارد. براي اينكه فرد فعالي باشيد، بايد دو مهارت مهم مربوط به يادگيري، يعني خوب گوش كردن و يادداشت برداري را بلد باشيد. البته اين دو، وابسته به يكديگرند. اگر شما خوب گوش نكنيد، نمي توانيد به خوبي يادداشت برداري كنيد؛ همچنان كه يادداشت برداري نيز مستلزم توجه و گوش دادن دقيق است.

خوب گوش كردن باعث تقويت حافظه كوتاه مدت و شفاهي (يعني آنچه از راه شنيدن در حافظه خود ثبت مي كنيد) مي شود. علاوه بر اين، درك معني و محتواي مطلب را آسان مي كند. كساني كه خوب گوش نمي دهند، فقط الفاظ را مي شنوند، ولي درك درستي از محتواي الفاظ ندارند.

بعد از دقت لازم در گفته هاي معلم، يادداشت برداري از نكات مهم و اساسي درس، از راه هاي مبارزه با فراموشي مطالب است. اعتماد بر حافظه و يادداشت نكردن مطالب، شيوه مطلوبي براي يادگيري نيست؛ زيرا طبق مطالعاتي كه هِرمن اِبينگ هاوس[5] در مورد حافظه انسان انجام داده است، انسان ها بعد از بيست دقيقه، تقريباًٍٍ چهل درصد آنچه را شنيده يا خوانده اند، فراموش مي كنند و بعد از 24 ساعت تقريباً هفتاد درصد مطالب را از ياد مي برند. [6]

اما با استفاده از مهارت هاي مفيد تحصيل و مطالعه، مي توانيد حافظه خود را طوري تقويت كنيد كه در موقع لزوم تا هشتاد درصد يا بيشتر، آنچه را شنيده يا خوانده ايد، به ياد آوريد. براي تقويت حافظه بايد در كلاس درس با دقت به مطالب گوش بدهيد و سعي كنيد از نكات مهم و برجسته يادداشت برداريد. [7]

سعي كنيد حواس پرتي تان به حداقل برسد و عزم خود را در توجه خاص به درس جزم كنيد و اجازه ندهيد چيزي حواستان را از درس منحرف كند. اگر احساس كرديد حواستان جمع نيست، با استفاده از كلمه يا عباراتي مثل «تمركز» يا «دقت»، سطح توجه تان را افزايش دهيد. مطالب را طوطي وار و بدون فهم حفظ نكنيد، بلكه سعي كنيد مطالب را بفهميد و به صورت بينشي دريافت كنيد و اگر احياناً مطلبي برايتان مبهم بود، همان جا از استاد آن درس سؤال كنيد تا ابهام برطرف شود؛ زيرا اگر چيزي براي ذهن مبهم باشد، يادگيري مطالب بعدي، مشكل خواهد بود. از جواب دادن به سؤال هاي معلم نترسيد و اعلام آمادگي كنيد؛ زيرا اين كار علاوه بر اينكه جرئت شما را زياد مي كند، باعث مي شود اگر مطلبي را اشتباه فهميده ايد، آن را اصلاح كنيد. قبل از كلاس و درس، مقداري استراحت كنيد و با نشاط در كلاس حاضر شويد. حتماً غذاي كافي بخوريد و هرگز با شكم خالي و گرسنه در كلاس حاضر نشويد. هرگز اجازه ندهيد حالات هيجاني و اضطراب آور سراغتان بيايد و در كلاس درس به هيچ چيزي غير از درس توجه نكنيد. سعي كنيد در كلاس روي صندلي اي بنشينيد كه بيشتر مورد توجه معلم است و معلم به آن نقطه نزديك تر است. هرگز در گوشه كلاس ننشينيد.

4. تمركز حواس

از عوامل بسيار مؤثر براي افزايش بهره وري در مطالعه و درك بهتر درس ها و موفقيت در تحصيل، تمركز حواس به هنگام مطالعه است؛ يعني فرد اين توانايي را در خود ايجاد كند كه با اختيار و توجه، دقت خود را بر روي موضوع يا كاري كه انتخاب كرده، با ميل و اراده متمركز كند و از توجه به ساير موضوعات و كارها جلوگيري كند. براي ايجاد تمركز حواس، بايد عواملي را كه مانع از تمركز مي شوند، شناخت و در جهت رفع آنها اقدام كرد. در ادامه، به بعضي از موانع تمركز حواس، اشاره مي كنيم:

الف) بي علاقگي به موضوع مورد مطالعه: بي علاقگي به موضوع يا كتاب و يا معلمِ يك درس، مي تواند يكي از مهم ترين عوامل عدم تمركز باشد. اگر شما به رياضيات علاقه نداشته باشيد و يا از معلم آن خاطره خوشي نداشته باشيد، سبب مي شود ذهن شما كمتر بر روي رياضي متمركز گردد و هر لحظه متوجه يك موضوع شود.

بهترين شيوه مقابله با اين حالت، توجه به فوايد و آثاري است كه در مطالعه رياضي وجود دارد. مثلاً فردي كه به رياضي علاقه ندارد و مي خواهد در كنكور دانشگاه شركت كند، اگر به اين نكته توجه كند كه رياضي از دروسي است كه از ضريب سه برخوردار است و در بالا رفتن رتبه اش نقش بسياري دارد، براي مطالعه رياضيات انگيزه بيشتري پيدا مي كند.

ب) ناهماهنگي اراده و تخيل: اگر تخيل شما با اراده تان همسو نباشد، نمي توانيد در خود تمركز لازم را ايجاد كنيد. از آنجا كه قدرت تخيل، قوي تر است، ممكن است عنان ذهن خود را به دست تخيل بسپاريد و ناخودآگاه به جاي تمركز بر درسي كه معلم مي دهد، يا كتابي كه مطالعه مي كنيد، رشته تخيلات خود را ادامه دهيد و از حال و هواي درس و مطالعه خارج شويد. براي غلبه بر اين مشكل، وقتي مي خواهيد به مطالعه موضوعي خاص بپردازيد، بهتر است خود را در حال و هواي مخصوص آن موضوع قرار دهيد؛ مثلاً اگر كتابي با موضوع ادبيات و شعر مي خوانيد، خود را در حال و هواي شاعران آن در هنگام سرودن يا خواندن آن شعر قرار دهيد تا از اين طريق، خيال و اراده خود را با هم هماهنگ سازيد و بدين شكل تمركز حواس پيدا كنيد. [8]

ج) اشتغالات ذهني: اگر با مشكلي مواجه باشيد كه ذهنتان را به خود مشغول كرده باشد، نمي توانيد ذهن خود را بر مطالعه و درس متمركز كنيد. مثلاً اگر در يك درس نمره مناسب نگرفته باشيد و اين موضوع براي شما از اهميت بالايي برخوردار باشد، باعث مي شود ذهن شما با موضوع درگير شود و از توانايي شما براي تمركز بر ساير مسائل بكاهد.

براي مقابله با اين حالت، بايد تمرين كنيد تا بتوانيد ذهن خود را از آنچه اتفاق افتاده، جدا كنيد و برگذشته حسرت نخوريد، بلكه براي آينده برنامه ريزي كنيد تا ديگر چنين مشكلي پيش نيايد. كساني كه با چنين تمريني اجازه نمي دهند مشكلات، ذهن آنها را اشغال كند، مي توانند ذهن خود را براي آينده آماده كنند و از تمركز آن بر مسائل آينده، بهره بهتري ببرند.

 

5. علاقه و انگيزه

بارها ديده شده دانش آموزان از لحاظ توانايي و استعداد يادگيري، بسيار شبيه به هم هستند، ولي در پيشرفت تحصيلي تفاوت هاي بسياري با يكديگر دارند. اين تفاوت نه تنها در تحصيل، بلكه در ساير فعاليت هاي غيرآموزشي هم به چشم مي خورد. شايد از خود سؤال كرده باشيد: چرا چنين تفاوتي وجود دارد و چه چيزي عامل ايجاد اين تفاوت است؟

پژوهش هاي انجام شده نشان مي دهد رابطه استعداد تحصيلي و پيشرفت تحصيلي، ضريبي نسبتاً پايين دارد و دانش آموزان مي توانند با داشتن استعداد كم، پيشرفت چشمگيري داشته باشند. يكي از عوامل توجيه كننده اين مطلب، علاقه و انگيزه است. [9]

بلوم[10] در مدل يادگيري تحصيلي خود، شواهدي به دست آورد كه علاقه و انگيزه دانش آموزان، هم نقش علت را بازي مي كند و هم معلول؛ يعني يادگيرندگانِِ علاقه مند به يك موضوع، نسبت به يادگيرندگان كم علاقه، موفقيت بيشتري كسب مي كنند و اين موفقيت بيشتر، سطح علاقه و انگيزه آنها را نسبت به آن موضوع و موضوع هاي مشابه آن افزايش مي دهد. [11]

پي نوشت ها:

[1]. مَن اشتَغَلَ بِغَيرِ المُهِمِّ ضَيَّعَ الأهَمََّ (غرر الحكم و دررالكلم، ج2، ص202، ح952).

[2]. اُوصيكُم بتقوى اللّه و نَظمِ امرِكُمْ (نهج البلاغه، ترجمه سيدجعفر شهيدى، ص320، نامه 47).

[3]. براى مطالعه بيشتر، ر.ك: مديريت فرهنگى مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى€، مديريت برنامه‌ريزي و زمان، قم، 1385.

[4]. فتح اللّه شجرى، يادگيرى خلاق، ص134.

[5]. Hermann Ebbinghaus.

[6]. رجينا هلير و همكاران، مهارت هاى يادگيرى، ترجمه فاطمه فاضلى و همكاران، ص2.

[7]. همان.

[8]. عين‌اللّه خادمى، مطالعه روشمند، ص71.

[9]. على‌اكبر سيف، روان‌شناسى پرورشى، ص352.

[10]. Bloom.

[11]. على اكبر سيف، روان‌شناسي پرورشي، ص354.

نويسنده : علي احمد پناهي

منبع: پرسمان

------------------------------------------------------------

نقش پدر و مادرها در موفقیت تحصیلی فرزندان

هر پدر و مادری دوست دارد که فرزندش دانش‌آموزی فعال و درس‌خوان باشد. گویی موفقیت فرزند در دوران مدرسه، صد درصد ضامن آینده اوست و از این‌رو، هرچه کارنامه امروزش درخشان‌تر باشد، فردای او، مطمئن‌تر و مایه افتخارتر خواهد بود.

به گزارش کلاس بیست ، اما آیا شما پدر و مادر گرامی این مسئله را متوجه شده‌اید که خودتان تا چه اندازه می‌توانید در این میان ایفای نقش کنید و میزان تلاشگری و اشتیاق فرزند برای درس خواندن، تا چه حد مستقیماً با رفتارهای شما ارتباط دارد؟!

اگر فکر می‌کنید کل وظایف پدر و مادری شما به خریدن روپوش مدرسه، تهیه نوشت‌افزار، دادن ناهار روزانه یا مرتب کردن اتاق خواب فرزندتان برای مطالعه راحت‌تر محدود می‌شود، نباید توقع داشته باشید که نابغه‌ای سراسر انگیزه در منزلتان پیشرفت کند. پس برای تحویل دادن نونهالی مشتاق‌تر به تحصیل، بیایید تصمیم بگیرید که با کمک گرفتن از این توصیه‌ها، روش‌هایی مناسب‌تر را برای حمایت و هدایت کودک و نوجوانتان در پیش بگیرید:

۱ ـ یک الگوی خوب باشید:

مسوولیت‌های فرزندتان در زندگی، به‌مراتب کمتر از شماست. به همین دلیل، آن‌ها فرصت زیادی برای مشاهده و زیر نظر گرفتن حرکاتتان دارند. در بسیاری وقت‌ها که حواس شما جای دیگری است، کودک در حال تماشای شماست. چه خوب باشید و چه بد، آن‌ها یاد می‌گیرند و الگوبرداری می‌کنند. پس اگر دوست دارید فرزندتان به مطالعه و درس خواندن علاقه داشته باشد، خودتان هم هر روز دقایقی را صرف مطالعه کتاب‌ها در مقابل آن‌ها کنید و بگویید که تا چه اندازه به یادگیری نکات جدید علمی، ادبی و هنری علاقه دارید. برایش بیان کنید نکاتی که در مدرسه یاد گرفته‌اید، تا چه اندازه در زندگی کنونی‌تان مفید است و یادگیری دانش، تا چه حد به گشایش پر و بال هر انسانی کمک می‌کند.

۲ ـ خود را علاقه‌مند به محیط مدرسه نشان دهید:

بچه‌ها به میزان توجه شما به مدرسه نیز توجه دارند. اگر از دوران مدرسه‌تان خاطراتی کمابیش خوب دارید، آن‌ها را با فرزندتان تقسیم کنید؛ اما اگر خودتان مدرسه را دوست نداشته‌اید و برایتان یادآور خاطرات خوش نیست، به‌هیچ‌وجه اجازه ندهید او از این ماجرا بویی ببرد. بالاخره ماجراهای خوبی هم از گذشته باقی مانده و آموزگاران و دوستانی هم بوده‌اند که نسبت به آن‌ها حس خوب داشته‌اید. از آن‌ها برای فرزندتان صحبت کنید، تا او هم احساسی شیرین به مدرسه پیدا کند.

اگر دوست دارید فرزندتان به مطالعه و درس خواندن علاقه داشته باشد، خودتان هم هر روز دقایقی را صرف مطالعه کتاب‌ها در مقابل آن‌ها کنید و بگویید که تا چه اندازه به یادگیری نکات جدید علمی، ادبی و هنری علاقه دارید. برایش بیان کنید نکاتی که در مدرسه یاد گرفته‌اید، تا چه اندازه در زندگی کنونی‌تان مفید است و یادگیری دانش، تا چه حد به گشایش پر و بال هر انسانی کمک می‌کند.

۳ ـ در برنامه‌ریزی به او کمک کنید:

کودکی که تازه به مدرسه رفته، درست نمی‌داند مشق نوشتن چیست و چقدر زمان برایش صرف کند یا چگونه باید درسش را بخواند. این وظیفه پدر و مادر است که به او تفهیم کنند تکالیف روزانه چه معنایی دارند و بعد از برگشتن به خانه، در چه ساعتی باید شروع به انجامشان کند تا بتواند در وقت مناسب، کارش را به پایان برساند. بعد از گذشت مدتی، این مفاهیم برای بچه جا می‌افتد، اما تا آن زمان بزرگ‌ترها وظیفه دارند ذهن کودک را سازماندهی کنند. برخی مقاطع تحصیلی هم تا مدت‌ها برای دانش‌آموز، فضایی جدید و ناآشنا دارند و از این‌رو، پدر و مادر در این دوره‌ها نیز باید به یاری فرزندشان بشتابند.

۴ ـ اولویت‌بندی صحیح را به آن‌ها آموزش دهید:

هر روز هنگامی‌که کودک با کوله‌باری از تکالیفی که باید برای فردا انجام دهد به خانه می‌آید، به او کمک کنید کارهایش را اولویت‌بندی کند؛ یعنی کارهای سنگین‌تر را اول و سبک‌تر را بعداً انجام دهد. برایش استراحت‌های میان‌برنامه مناسب هم در نظر بگیرید. به کودکتان یاد بدهید هر بار که برای انجام تکالیف می‌نشیند، لوازم کافی را در کنار خود قرار دهد تا هر پنج دقیقه یک‌بار لازم نباشد از جا بپرد و کلی زمان، صرف پیدا کردن پاک‌کن و تراش و نقاله‌اش کند.

موفقیت تحصیلی و کنکوری با جلسات تدریس خصوصی

۵ ـ وسایل سرگرم‌کننده را محدود کنید:

به‌راستی که انجام این کار در این دوره، بسیار دشوار شده است. اینترنت، بازی‌های رایانه‌ای، موبایل، کانال‌های مختلف تلویزیونی و غیره، امان همه را بریده‌اند. کودکان و نوجوانان می‌توانند از مدرسه برگردند و به‌راحتی کل عصر تا شب خود را با این وسایل پرکنند و تازه کلی وقت هم کم بیاورند. اگر قرار باشد یک دانش‌آموز، همان اندازه که در فصل تابستان از این مزایا استفاده می‌کرده در دوران تحصیلی هم بهره‌مند شود، نباید کوچک‌ترین توقعی از قبولی او در درس‌ها داشت.

استفاده از اینترنت را محدود به انجام تحقیقاتش کنید؛ موبایل او باید خاموش باشد تا هنگامی‌که تکالیفش را انجام داده است. برنامه‌های تلویزیون را نیز باید در حجم محدودی ببیند. اگر او دوست دارد گاهی اوقات از مزایای عصر تکنولوژیک استفاده کند، برایش شرط بگذارید که ساعات کمی در هفته و آن هم به‌شرط لطمه نزدن به زمان درس خواندنش باشد.

۶ ـ دست از انتقاد کردن‌های بیجا بردارید:

برخی از اولیا به‌خصوص مادرها عادت دارند خودشان را با غر زدن‌های شبانه‌روزی و دعوا کردن مداوم با بچه‌ها تخلیه کنند. این کار، تأثیری جز تخریب روی فرزند نخواهد داشت. نباید این ذهنیت برای کودکتان ایجاد شود که هرگز نمی‌تواند شما را راضی کند، وگرنه نباید توقعی از تمایل او به تلاش و کوشش داشته باشید. فرزندتان را به دلیل کارهای خوبش تشویق کنید و صفات خوبش را پررنگ جلوه دهید تا به این ترتیب، او راغب به انجام دوباره‌شان شود. برای تشویق کودک و نوجوان، هیچ نیازی به تهیه هدایای مادی نیست. برای او رضایت شما بیشترین ارزش را دارد.

منبع : تبیان

------------------------------------------ گردآوری: ایران مدرس