هر معلمي براي اينكه بتواند تدريسي موفقيت‌آميز داشته باشد و كلاس درس را به نحو شايسته‌اي مديريت كند ، لازم است كه نكاتي را به خاطر داشته باشد. آنچه در ذيل مي‌آيد 10 اصل مهم براي موفقيت معلمان و آموزگاران در كلاس درس است كه حاصل تجربه چندين ساله در اين زمينه است.
پیشنهاد ویژه ایران مدرس: 80 نكته مهم در تدريس موفق
1- احاطه‌ي كامل معلم به موضوع درس خود: مهم ترين عامل موفقيت معلم اين كه به تمامي جوانب موضوع مورد تدريس خود بطور كامل مسلط و در درس خود صاحب نظر باشد .در صورتي كه معلم اين شرط اساسي را دارا باشد مي‌توان اميدوار بود كه تمامي نقايص ديگر را برطرف نمايد و يك معلم موفق باشد . اما در صورت فقدان يا نقصان اين شرط اساسي به هيچ وجه نمي‌توان كار تعليم را به سطح مطلوبي رسانيد. لازم به تذكر است كه مطالعه كتابها و مجلات و مطالب مختلف مربوط به درس وكمك‌گرفتن از معلمين با تجربه اي كه همان درس را قبلا تدريس كرده‌اند مي تواند در اين زمينه بسيار موثر باشد.
2- طرح درس : يك طرح درس خوب و كامل مي‌تواند موجب تفهيم كامل اساسي مطالب هرموضوع درسي باشد . نكاتي كه بايستي در طرح درس مورد توجه قرار گيرند عبارتند از : بيان ساده و روان و قابل فهم بودن براي همه دانش‌آموزان ، اجراي خوب معلم ( از نظر تن صدا و شوخيهاي ميان درس)، روشن بودن مطالب مهمتر، معين بودن مطالبي كه بايد حفظ شوند و استفاده از مثال‌هاي ساده و داراي وجه شبه قوي با موضوع درس . طرح درس بايد طوري طراحي و اجراء شود كه كليه شاگردان مطالب اساسي را فرا گيرند و بتوانند آنها را بازگو كنند.
پیشنهاد می شود مقاله 10 عامل مهم در تدریس موفق را بشناسید را هم بخوانید.
3- ايجاد تمركز حواس در كلاس : چنانچه دانش آموزان در سر كلاس تمركز حواس نداشته باشند نتيجه مورد نظر از درس گرفته نخواهد شد و مطالب بطور گسيخته در ذهن‌آنان جاي مي گيرد .
راههاي ايجاد تمركز حواس بطورخلاصه عبارتند از:
• جلوگيري از شلوغي كلاس وبه هم ريختگي كيف ها و كتابها؛
• راه رفتن معلم در كلاس وگاهي وقت‌ها نشستن بين بچه ها؛
• پرسيدن سووالات كوتاه از شاگردان در وسط درس؛
• ترغيب دانش آموزان به يادداشت برداشتن ؛
• تقسيم كردن نگاه بين كليه دانش‌آموزان ؛
• ناتمام گذاشتن افعال بعضي از جملات و تكميل آنها توسط دانش آموزان.
4- اقناع همه جانبه دانش‌آموزان : شاگردان بايد عملا بفهمندكه در روش علمي اثبات هر موضوع احتياج به دليل و رد آن محتاج مثال نقض مي باشد و معلم را نمونه كامل در بر خورد منطقي با نظرات وپرسشهاي علمي مختلف بيابند. علاوه بر آن معلم بايد بتواند به پرسشهاي دانش آموزان پاسخهاي قانع كننده بدهد.
مطالعه مقاله چگونه از تدریس و تدریس خصوصی درآمد بالایی کسب کنیم؟ هم مفید است.
5- ايجاد تحرك وشور و اشتياق بين دانش‌آموزان و جلب علاقه شديد آنها به درس : اين كار ابتدا با يك طرح درس عالي واجراي موفق آن شروع مي‌شود و آنگاه با مطرح نمودن كاربردهاي درس عجايب مربوط به درس ( بعضي از درسها داراي مطالب قابل توجه وعجيبي هستند كه بيان آنها مي‌تواند موجب بر انگيخته شدن حس كنجكاوي و شگفت زدگي و جلب علاقه دانش آموزان به درس بشود )مطرح نمودن پرسشهاي قابل توجه ودر آخر با دادن تحقيقات در موضوعات مختلف و ارايه كنفرانسها و مقالاتي توسط دانش آموزان ادامه مي يابد .(البته بايد توجه داشت كه در كلاس وقت زيادي به كنفرانس وسوال وجواب و غيره نگذرد بايد از اتلاف وقت به هر صورتي جدا جلوگيري نمود ضمنا تكثير بعضي از مقالات خوب براي تمامي دانش‌آموزان (با درج نام تهيه كننده آن ) كار بسيار مفيدي است.
6.وادار كردن دانش آموزا ن به تفكر : گاهي اوقات پاسخ ندادن به بعضي از سوالات و بيان پاسخ به نحوي بسيار دقيق مي‌تواند موجب افزايش دقت دانش آموزان و ترغيب آنان به تفكر و مداقه بيشتر در درس گردد و بدين ترتيب قوه ابتكار را در آنان تقويت نمايد .
7.كنترل تكاليف : در اثر كنترل دقيق تكاليف معلم از ميزان علاقه مندي به درس دقت وسليقه در انجام كارها و حتي روحيات دانش‌آموز شناخت بسيار خوبي پيدا مي‌كند . علاوه بر آن كنترل تكاليف موجب قوام يافتن كار تدريس و فهميدن اين مطلب مي شود كه آيا مطالب درس براي دانش آموزان خوب جا افتاده است يا نه همچنين موجب مي‌شود دانش‌آموزان تكاليف را با دقت بيشتري انجام دهند .
كلا كنترل تكاليف به سه طريق انجام مي‌گيرد:
الف) كنترل اينكه همه دانش آموزان در كلاس دفترشان را آورده باشند : اين كار در تمامي جلسات درس بايد انجام شود و البته چون در حين قدم زدن معلم در كلاس وانجام شدن كارهاي عادي كلاس (مانند دادن درس ويا حل تمرين ويا پرسش از دانش آموزان )انجام مي‌شود لذا وقت خاصي صرف آن نمي شود .
ب) كنترل دقيق تكليف جلسه گذشته : اين كار هر چند جلسه يك بار و بيشتر در مواقعي كه تكاليف مهمتري به شاگردان مي‌دهيم انجام مي پذيرد .در اين روش معلم تكاليف جلسه گذشته تمامي دانش‌آموزان را در سر كلاس ملاحظه مي‌كند. البته معلم معمولا فقط يكي از سوالات ويا تمرين ها را كه از بقيه مهمتر است بعنوان شاخص در نظر مي‌گيرد و جواب آنرا كنترل مي نمايد . آنگاه بدون اينكه شاگردان بدانند كه او فقط همان يك سوال را خوانده است نظر خود را راجع به كل تكليف بيان مي‌كند .يك نكته مهم ودر ظاهر بي اهميت در هنگام ديدن تكاليف به اين روش جلوگيري از شلوغ شدن كلاس است . راه علاج اين موضوع اين است كه ابتدا براي اين زما ن بيكاري شاگردان كاري را در نظر بگيريم مثلا چند تمرين متناسب با زمان ديدن تكليف روي تخته بنويسيم و شاگردان شروع به حل آن كنند يا چند صفحه از متن درس را مشخص كنيم كه آنرا بخوانند و هميشه اين احتمال وجود داشته باشد كه بعد از ديدن تكاليف از آن چند صفحه پرسش كلاسي به عمل آيد .
ج) كنترل كلي دفتر هر يك از دانش‌آموزا ن از نظر نظم زيبايي و صحيح بودن پاسخها : هر چند وقت يكبار بايد دفترهاي عده اي از شاگردان را جمع‌آوري كرد و در خارج از كلاس آنها را ملاحظه نمود .هدف اصلي در اين نوع كنترل اين است كه معلم ببيند آيا پاسخهاي پرسشها و تمرينات مهم كه در كلاس قبلا تصحيح شده‌اند در دفترهاي شاگردان نيز تصحيح و تكميل شده اند يا نه .
8- وضع نكردن مقررات دست وپاگير تا جايي كه به اساس تدريس و تفهيم درس لطمه نمي‌زند : مانند سوال نكردن در ميان درس . چگونه تكليف نوشتن ، چگونه تزيين نمودن دفتر ، چگونه يادداشت برداشتن در سر كلاس ، چند برگ بودن دفتر و از همه مهمتر تحميل نمودن جملات راه‌حلها و مثال‌هاي كليشه‌اي و از پيش تعين شده به دانش‌آموزان كه هر نوع‌آوري وابتكار را از بين مي‌برد .(البته مقررات ذكر شده در فوق كلي نيست ودر هر درس نظر خود معلمين نافذ مي‌باشد)
پیشنهاد می کنیم مقاله چگونه تدریس خصوصی کنم + درآمد معلم خصوصی را هم بخوانید.
9- پرسشهاي كلاسي : پرسشهاي عمومي كلاسي كه از مطالب درسي جلسه قبل و يا حداكثر دو جلسه قبل گرفته مي‌شوند در آموزش درس به شاگردان و آشنا نمودن آنها با نوع سوالات امتحاني بسيار موثر است واضطراب آنها از امتحان را نيز كاهش مي‌دهد .
در اينجا فقط به ذكر چند نكته در مورد پرسشهاي كلاسي بسنده مي‌كنيم :
الف ) بهتر است زمان پرسش كوتاه باشد؛
ب) شاگردان از قبل خبر داشته باشند كه پرسش كلاسي دارند؛
ج) يا آسان باشد يا متوسط (هر گز سخت نباشد )؛
د) بيشتر پرسشها از مطالبي باشد كه مرتبط باكتاب است؛
ه ) حجم درسي كه پرسش از آن به عمل مي‌آيد كم باشد؛
و) تعداد سوالات هر پرسش كم و تعداد كلي پرسشهاي كلاسي زياد باشد؛
ز) پرسش حتما در ابتداي ساعت درس بعمل آيد ؛
ح) اگر ممكن است پاسخ هاي غلط توسط خود دانش‌آموزان تصحيح شود (منظور پاسخ درست داده شود تا حواس همه جمع شود) ؛
ط) حتما به نحوي در نمرات اصلي تاثير داده شود (لاز م است كه از اين مطلب دانش‌آموزان مطلع باشند).
10- امتحانات رسمي : امتحان براي تعيين ميزان كوشش دانش‌آموزان و همچنين براي تعيين ميزان موفقيت معلم در تفهيم مطالب درسي برگزارمي شود .يك امتحان خوب مي‌تواند مقدار بسيار زيادي از بار آموزش را نيز به دوش بكشد .
در نظر گرفتن نكات زير در امتحانات بسيار موثر خواهد بود :
الف) مدت زماني را كه معلم مي‌خواهد براي رفع اشكال پس از امتحان اختصاص دهد بهتر است صرف طراحي يك امتحان دقيق وبي اشكال كند؛
ب) سو الات روشن و واضح باشد و ابهامي نداشته باشد، يعني دانش آموز دقيقا بداند كه از او چه خواسته‌ايم تا دچار سردرگمي و اضطراب در جلسه امتحان نشود؛
ج) توزيع سوالات بين تمامي قسمتهاي درس متعادل باشد واز قسمتهاي مهم سوالات بيشتري بيايد . در ضمن حجم درسي كه از آن امتحان مي‌گيريم كاملا براي شاگردان روشن باشد؛
د) از سوالات خود دانش‌آموزان نيز در امتحان با ذكر نام آنها استفاده شود؛
ح) تعدادسوالات امتحان كم و بارم هر يك زياد نباشد؛
و) سوالات به ترتيب از ساده به سخت نوشته شوند تا شاگردان روحيه خود را نبازند؛
ز) تعداد سوالات متناسب با وقت باشد .امتحان نه كوتاه برگزار شود و نه خيلي طولاني؛
خ) حضور معلم در سر جلسه امتحان موجب دل‌گرمي دانش‌آموزان و گاهي اوقات موجب جلوگيري از اشتباه در فهم بعضي از سوالات ويا اشكالات احتمالي ورقه مي شود؛
ط) تصحيح دقيق وسريع ورقه ها در نتيجه كار معلم بسيار موثر است . بايد ورقه ها طوري تصحيح شوند كه شاگردان حق اشكال گرفتن به ورقه را نداشته باشند چون اين كار مضرات زيادي دارد .ضمنا بهتر است كه معلم ورقه ها را شخصا تصحيح نمايد چون در اين صورت شناخت بسيار خوبي از سطح علمي دانش آموزا ن و تواناييهاي فردي آنها به دست خواهد آورد .مثلا ميزان دقت توانايي در جمله سازي و رساندن مطالب ميزان هوش واستعداد وابتكار و كلا نقاط ضعف وقوت تك تك دانش آموزان براي معلم روشن خواهد شد؛
ي) بايد امتحانات متوالي طوري طراحي شوند كه شاگردان هميشه بين حالت خوف ورجا باقي بمانند .اين كار با گرفتن امتحانهاي بسيار ساده و مشكل ومتناوب امكان پذير است . البته پرسشهاي كلاسي هم مي‌توانند در اين زمينه كمك شاياني كند؛
ك) بعضي از عوارض طرح بد سوالات ويا بد تصحيح شدن اوراق امتحاني به طور خلا صه از اين قرار است : شلوغي بعدي كلاسها، اعتراض وتجري شاگردان، اتلاف وقت براي پاسخگويي به اشكالات، سلب اعتماد شاگردان از معلم و بدبيني آنها نسبت به او، بدبيني و احساس تنفر نسبت به درس ، احساس حق به جانب بودن وتضييع حق و از همه مهمتر باعث خرابي امتحان مي‌شود. بعد از امتحان و تصحيح اوراق بايستي بررسي دقيق انجام شود وثمره كار مشخص شود .مثلا چنانچه در قسمتهايي از درس بيشتر دانش آموزان ضعيف هستند آن قسمت دوباره تكرار شود. در ضمن بايد توجه داشت كه نمره هاي امتحاني همان طور كه نمايش دهنده چگونگي كاردانش آموزان است نشان‌دهنده كيفيت كار معلمين نيز مي باشد.
نويسنده: علي ايرانشاهي دبير زبان انگليسي
منبع: ali_iranshahi333.persianblog.ir
کلیک کنید: مشاهده مدرسین تدریس خصوصی در ایران مدرس
کلمات کلیدی: موفقیت در کلاس درس، راهکارهایی برای تدریس بهتر، تدریس اصولی و صحیح، موفقیت در تدریس، تدریس درست
